Sluipwespen als superheld, poep die goud waard is en antibiotica gemaakt door bodemschimmels. De natuur zit vol uitvindingen! En daar kun je een hoop van leren, op de open dag van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW). Pak op zaterdag 1 oktober je kans: dat kan namelijk maar eens in de drie jaar...

Leren over de exoten in de Nederlandse natuur, terwijl je een coole game speelt. Dat is vanaf nu mogelijk met de Exoten Game, die vandaag werd gepresenteerd in het Bezoekerscentrum De Kennemerduinen in Overveen. De game is een gezamenlijk project van drinkwaterbedrijf PWN, het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) en visueel communicatiebureau iTZiT.

Het Usutuvirus is voor het eerst vastgesteld in Nederland. Het virus is zowel bij gehouden laplanduilen (Strix nebulosa) als bij wilde, dode en levende, merels (Turdus merula) gevonden. Dit melden verschillende onderzoeksorganisaties - waaronder het DWHC, Erasmus MC en het Vogeltrekstation van het NIOO. Het Usutuvirus is een vogelvirus dat al geruime tijd elders in Europa voorkomt.

Voor een voorspoedige groei creëren planten een netwerk van nuttige bodemorganismen zoals schimmels en bacteriën rond hun wortelstelsel. Toch blijken ook planten die hun eigen goede organismen huisvesten nog beter te groeien in grond die bodemorganismen herbergt van vele verschillende plantensoorten. Dat toont een onderzoeksteam aan van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW), Wageningen University, en de Universität Leipzig in een uitgebreid experiment. In de studie, gepubliceerd in Journal of Ecology, identificeren zij de succesfactoren voor een gezond plantenleven.

De natuur herstellen, bijvoorbeeld op een voormalige akker? Dat kan nu een stuk sneller, gerichter en minder ingrijpend door ‘bodemtransplantatie’. Met wat bodemleven uit een natuurgebied dichtbij blijkt de gewenste natuur al binnen een paar jaar te zijn hersteld. Het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) en Natuurmonumenten lossen vanavond in het wetenschappelijke tijdschrift Nature Plants ook eindelijk een slepende discussie op: het zijn de ‘bodembeestjes’ die het natuurherstel sturen.

Het gedrag en de timing van zangvogels verandert als er ’s nachts licht op hun nestkast schijnt. “Ze slapen ook figuurlijk lichter, maken langere dagen en koolmezen lijken bijvoorbeeld minder vaak vreemd te gaan,” legt Maaike de Jong van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) uit. Zij promoveert vrijdag 24 juni in Wageningen op de effecten van verschillende kleuren kunstlicht op de ecologie van vogels.

Hoe kom je te weten of klimaatverandering echt effect heeft op de aantallen van een diersoort? “Als het gedrag, uiterlijk of gewicht van dieren erdoor verandert, wil dat nog niet zeggen dat de soort toe- of afneemt.” Een internationaal team van onderzoeker Martijn van de Pol van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) presenteert een slimme oplossing in het juni-nummer van het wetenschappelijke tijdschrift Ecology Letters.

Het vakgebied van de epigenetica is internationaal booming. Ook binnen de ecologie, waar het nu eindelijk volwassen is door een nieuwe onderzoekstechniek. “Het is goedkoper, sneller en je kunt onderzoek doen dat eerder onmogelijk was.” Tijd om te kijken hoe belangrijk epigenetische veranderingen precies zijn voor het omgaan met klimaatverandering, plagen en andere stress. De onderzoekers publiceren nu onder leiding van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) hun techniek in Nature Methods.

Klimaatverandering kent iedereen inmiddels wel. Maar er is ook een andere verandering gaande, die tot nu toe vooral verborgen haar verstorende werk deed. Het gaat om resten van geneesmiddelen die in het water de chemische communicatie op zijn kop zetten. Het effect? Een verstoorde voortplanting of voedselketen bijvoorbeeld, of zelfs direct de dood van waterdieren. Een internationaal team onder leiding van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) maakt nu de urgentie duidelijk voor betere afvalwaterzuivering en biologisch afbreekbare medicijnen.

De koolmees kennen we allemaal. Maar nu hebben onderzoekers ook zijn genetische code ontrafeld. Daarmee willen ze achterhalen hoe dieren zich aan kunnen passen aan een veranderende planeet. Epigenetica – wat je op je genen erft in plaats van in – lijkt een opvallende rol te spelen in de evolutie van leren en het geheugen. En dan niet alleen bij vogels...

Het uitsterven van grote planteneters zoals mammoeten blijkt ingrijpende prehistorische veranderingen in plantengroei en landschap te verklaren. Die kwamen dus niet alleen door klimaatverandering, zoals eerder gedacht. De gevolgen zien we vandaag de dag nog, zoals de toegenomen kans op natuurbranden en een verstoring van de voedingsstoffen-kringloop. Een internationaal team onder leiding van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) publiceert dat deze week in PNAS.

Op Bodemdierendag zijn er meer dan 10.000 ‘bodemschatjes’ gemeld in Nederlandse tuinen. De pissebedden staan aan kop. (Groene) tuinen kunnen dus een belangrijke rol spelen voor de algemene bodemdieren in stad en dorp. Samen met het Centre for Soil Ecology organiseerde het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) dit jaar een bijzondere Dierendag! Een paar duizend mensen gingen op zoek en bijna 300 plekken verspreid over het hele land werden ‘grondig’ onderzocht.