Natuurherstel en natuurontwikkeling kosten veel tijd. Het duurt lang voordat de gewenste soorten opduiken. Experimenten laten zien dat bodemtransplantatie dit aanzienlijk kan versnellen: van een paar decennia naar een paar jaar. Deze kennis is nu beschikbaar voor de praktijk, op een overzichtssite van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW). Daarnaast promoveert deze woensdag een van de betrokken onderzoekers op dit uitstrooien of ‘transplanteren’ van dunne lagen bodem uit natuurlijk ‘donorgebied’.

Een scholeksternest verdwijnt bij een stormvloed in de golven. Australische zangvogels raken oververhit tijdens een hittegolf. En een groep Amerikaanse zwaluwen sterft massaal door onverwacht heftige nachtvorst in hun broedgebied. Het lijken losstaande kleine drama's, maar steeds meer komt de achterliggende langdurige impact van zulk extreem weer en klimaat aan het licht. In het speciale juninummer van Philosophical Transactions of the Royal Society B – deze week online – lanceren onderzoekers van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) een nieuw ‘extreem’ onderzoeksveld.

Het broedgebied van Arctische trekvogels zoals de brandgans verandert rap door versnelde opwarming rond de pool. Alleen als ze de klimaatverandering kunnen voorspellen, blijken ze die te kunnen bijbenen. Een team van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) onderzocht de toekomst van de brandgans en haar kuikens met computermodellen. Vandaag publiceert het tijdschrift Global Change Biology de resultaten online.

Als je klein bent, zeg je het met geuren. Voor het eerst blijken heel verschillende levensvormen als bacteriën en schimmels een echt gesprek te voeren via terpenen: een soort geurstoffen. Dat bewees een onderzoeksteam geleid door het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW). Maar het gaat waarschijnlijk veel verder: “We denken dat het leven op onze planeet het vaakst communiceert via terpenen.”

Exotische waterplanten blijken gemiddeld niet te verschillen van inheemse soorten als je naar hun functie in de natuur kijkt. Ze bieden geregeld zelfs meerwaarde. Dit betekent geen vrijbrief voor alle exoten. Wel maakt het effectiever beheer mogelijk gebaseerd op eigenschappen van een plant in plaats van herkomst. Op dit onderzoek promoveert Bart Grutters van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) op woensdag 5 april.

Sorghum staat wereldwijd op nummer 5 van de belangrijkste graangewassen, en met name dankzij Afrika. Helaas is de sorghum-oogst van veel boeren daar erg onzeker door het schadelijke onkruid Striga. Met 8 miljoen dollar subsidie van de Bill & Melinda Gates Foundation gaat een internationaal team nu onderzoeken hoe microscopisch klein bodemleven bescherming kan bieden. Het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) coördineert dit vijfjarige project.

De relaties in de bodem worden steeds sterker tijdens natuurherstel. Ook al zijn er op uit productie genomen landbouwgronden in het begin wel de grotere overkoepelende groepen bodemleven aanwezig, ze hebben dan nog maar weinig met elkaar. De relaties hebben ook letterlijk tijd nodig om te groeien, met een verbindende glansrol voor de schimmels. Een internationaal team onder leiding van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) toont voor het eerst het complete netwerk in de bodem. Deze woensdag staan de resultaten in Nature Communications.

Mini-roofdieren onder de grond ruiken waar hun prooi zit, ontdekte een team van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW). Die prooi bestaat uit bodembacteriën, die met elkaar communiceren via geuren. En die communicatie luisteren de ‘roofdieren’ (de eencellige protisten) af! De resultaten bieden aanknopingspunten voor toepassing in de landbouw, en staan deze maand online bij het ISME Journal van de uitgever van Nature.

Vijfenvijftig biljoen (12 nullen!) kilo koolstof. Zoveel zal er in 2050 vanuit de bodem extra de lucht in zijn gegaan bij aanhoudende klimaatverandering. En wel in de vorm van broeikasgassen zoals CO2 en methaan. Dit toont onderzoeker Tom Crowther van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) met zijn team aan in een wereldwijd onderzoek naar het effect van klimaatverandering op de bodem. Donderdag 1 december publiceerde het tijdschrift Nature de resultaten.

Een crisis willen we graag kunnen voorspellen. De theorie van ‘kantelpunten’ biedt daarvoor goede aanknopingspunten. Voor het eerst testte een internationaal team van NIOO-onderzoeker Alena Gsell de alarmsignalen uit in de praktijk, met meren. Het bekende wetenschappelijk tijdschrift PNAS publiceert deze week de resultaten alvast online: “Voorspellen lukt, maar nog niet overal.”

De mier rukt op naar de vierde plaats, 1 op de 3 tuinen heeft vrijwel alle groepen bodemdieren ‘in huis’ en die dieren waren minder makkelijk te vinden dan in 2015. Dat zijn in het kort de uitkomsten van de Bodemdierendagen 2016 – en het gevolg van de zeer droge en warme nazomer waarschijnlijk. Met in totaal zo’n 4.000 waargenomen bodemdieren en honderden deelnemers was de tweede editie weer geslaagd. De grote lijn dat tuinen waardevol kunnen zijn voor het algemene bodemleven in dorp en stad blijft overeind.

Van 1 tot en met 10 oktober is het tijd voor de Bodemdierendagen! Bodemdieren zijn erg belangrijk voor een gezonde bodem en dus voor ons, maar een steeds groter deel van Nederland is dorp of stad. Hoe gaat het daar met dat onmisbare bodemleven? Op 1 oktober is de aftrap tijdens de open dag van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW). Zoek vanaf die dag ook mee en ontdek dat je voor een safari vol wilde beesten niet naar Afrika hoeft...