De bodem was lang het domein van de chemie en de fysica. Pas veertig jaar geleden kwam daar verandering in. Toen ontstond er ook aandacht voor de biologie en ecologie van bodems. Inmiddels is de bodem een groot en onmisbaar onderzoeksveld. Het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) legt alweer een aantal decennia de rol van het bodemleven voor een gezond onder- én bovengronds ecosysteem bloot. Het bodemleven draagt ook bij aan natuurherstel, bijvoorbeeld via bodemtransplantatie en het aanpakken van woekerende planten.

Het ringen van wilde vogels is niet meer weg te denken als onderzoeksmethode om individuele vogels te volgen. Sinds 1911 zijn er in Nederland al zo’n 16 miljoen vogels van een metalen ring voorzien. Wat heeft dat opgeleverd aan kennis, bescherming en beleid? En wat voegen nieuwe tracking-technieken toe? We duiken in de wereld van weidevogels, ganzenbezoek en infectieziektes.

Elk jaar wordt tijdens de meivakantie een Nederlandse stad op de kop gezet door onderzoekers in de dop. Op 30 april dit jaar was Roermond aan de beurt. Tijdens wetenschapsfestival Expeditie NEXT vinden kinderen uit hoe het is om onderzoeker te zijn. Bij de stand van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) kwamen zij er ook nog eens achter hoe het is om als bodemdier door het leven te gaan.

Een consortium voor onderzoeksfaciliteiten die waterkwaliteit bestuderen, heeft subsidie van 4,18 miljoen euro ontvangen uit het NWO-programma voor wetenschappelijke infrastructuur.

Hoe minder intensief je de bodem bewerkt, des te beter kan de bodem functioneren. Denk aan minder vaak de grond omploegen of meer gras-klavermengsels gebruiken als afwisseling. Dit concludeert een onderzoeksteam geleid door het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW). Onverwachts geldt dit voor zowel gangbare als biologische boerenbedrijven. Deze belangrijke inzichten voor het verduurzamen van de landbouw verschijnen vandaag in het wetenschappelijke tijdschrift Science. “Het biedt duidelijke aanknopingspunten waar elke boer wat mee kan.”

In 2025 staat de eendagsvlieg een heel jaar lang in de spotlights. Dit tot de verbeelding sprekende dier leeft veel langer dan gedacht, en vooral onder water. Grijp je kans, te beginnen in deze meivakantie, en help de wetenschappers van Waterdiertjes.nl met het opsporen van eendagsvlieglarven in heel Nederland. Net als bij andere waterdieren geeft dit ons belangrijk inzicht in de waterkwaliteit.

De gulden sleutelbloem lijdt sterk onder de afname van insecten en de achteruitgang in kwaliteit van leefgebieden. Onderzoek op Europese schaal naar deze voorjaarsplant laat zien dat deze factoren invloed hebben op de vorm van de bloemen. Wat vertellen de lengte van stijlen en meeldraden van een bloem over de gezondheid van de natuur?

Verlaag het waterpeil in het moeras tijdelijk en je krijgt er een veerkrachtig, gezonder en biodiverser ecosysteem voor terug. Dat is het advies van ecoloog Kerstin Bouma en haar collega’s van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW). In de Oostvaardersplassen deed zich een bijzondere kans voor om uit te vissen hoe dit werkt. Op dat onderzoek in de modder en tussen het riet promoveert zij vandaag.

Iedere zomer is het weer zover, blauwalgen. Waarom zorgen ze voor overlast, wordt dat erger door klimaatverandering en wat kunnen we ertegen doen? Dat zijn vragen waar het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) de afgelopen jaren antwoorden op heeft gezocht en nog steeds zoekt. Het onderzoek heeft nieuwe inzichten opgeleverd over fundamentele processen, van celniveau tot grootschalige veranderingen in meren en plassen. Daarmee zijn risico’s beter in te schatten en mogelijk nieuwe bestrijdingsmethoden te ontwikkelen.

In 2024 scoorde de waterkwaliteit in Nederland gemiddeld een matige 6. Dat blijkt uit bijna 900 waarnemingen van burgerwetenschappers via ‘Waterdiertjes.nl’. De kokerjuffer, uitgeroepen tot waterdier van het jaar, werd aangetroffen in 20 procent van de onderzochte wateren – vooral daar waar de waterkwaliteit goed was.

Dit is het derde artikel in een serie over 70 jaar ecologisch onderzoek van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW), dit keer over wateronderzoek.

Ecohydroloog Stefan Dekker wordt per 15 juni 2025 directeur van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW), het nationale instituut voor ecologisch onderzoek van de KNAW. Stefan Dekker is nu hoogleraar Mondiale Ecohydrologie en duurzaamheid aan de Universiteit Utrecht en daarnaast onderzoeksdirecteur van het Copernicus Instituut voor Duurzame Ontwikkeling. Dekker volgt interim-directeur Wim van der Putten op.