Nationaal Groeifonds financiert landelijk Holomicrobioom Instituut

Het Nederlandse kabinet heeft €200 miljoen uit het Nationaal Groeifonds toegekend aan een publiek-privaat consortium dat onderzoek gaat doen naar ‘microbiomen’ en economisch interessante toepassingen daarvan. Het NIOO werkt hierbij als partner samen met tien Nederlandse universiteiten, vijf universitair-medische centra, vier hogescholen, veel andere kennisorganisaties en verder met tientallen kleine en grote bedrijven en maatschappelijke organisaties.

Microbiomen zijn gemeenschappen van micro-organismen zoals bacteriën, schimmels en virussen. "Het Holomicrobioom Initiatief brengt voor het eerst alle microbiomen samen: van mens, dier, plant, bodem en water," benadrukken afdelingshoofd Microbiële Ecologie Jos Raaijmakers en NIOO-directeur Geert de Snoo. "Dit is van groot belang voor de ecologie," voegt De Snoo toe. "Micro-organismen zijn een essentieel onderdeel van ecosystemen en die gaan we nu integraal bestuderen."

De subsidie uit het Groeifonds komt bovenop €150 miljoen die de tientallen consortiumdeelnemers zelf bijdragen. Het ondersteunt de komende tien jaar de activiteiten van een op te richten landelijk ‘Holomicrobioom Instituut’.

Internationale koppositie

Dankzij het nieuwe Instituut zal Nederland zijn internationale koppositie kunnen versterken op het gebied van kennis over microbiomen, die essentieel zijn voor de gezondheid van mensen, dieren, planten en het milieu. Die kennis kan veel toepassingen opleveren, die bijdragen aan gezondheid, duurzaamheid en circulariteit in Nederland.

Het kabinet nam het financieringsbesluit op advies van de onafhankelijke Adviescommissie Nationaal Groeifonds. In haar advies schrijft die commissie de economische en maatschappelijke potentie van het microbioom-onderzoeksveld, de sterke wetenschappelijke uitgangspositie van Nederland en de vernieuwende domeinoverstijgende aanpak en betrokkenheid van het bedrijfsleven te zien.

Het deel van de Groeifonds-toekenning dat is bestemd voor de tweede helft van de planperiode (€140 miljoen) is toegekend onder voorwaarde van positieve uitkomsten op enkele criteria aan het eind van de eerste fase.

Domein- en sectoroverstijgend

Het Holomicrobioom Initiatief is wereldwijd uniek omdat het microbioomonderzoek uit alle wetenschapsdomeinen en bedrijfssectoren in één instituut samenbrengt en in elkaar schuift. Op dit moment gebeurt dat onderzoek nog verspreid over gescheiden medische, diergeneeskundige, landbouwkundige en watergerichte sectoren.

Door die verkokering blijft nu veel kennis liggen, maar blijft ook onzekerheid bestaan over hoe complexe microbiomen in diverse sectoren ook elkaar beïnvloeden. Micro-organismen verplaatsen zich immers tussen bodems, gewassen, voedingsproducten, watermilieus, (landbouw)huisdieren en mensen. Een gezamenlijke, geïntegreerde aanpak gaat zorgen voor innovatieve toepassingen van micro-organismen, en tegelijk duidelijkheid geven over veilig gebruik daarvan.

Bacteriën, schimmels en fagen

Wat gaat het NIOO doen in dit consortium? Onderzoeker Eiko Kuramae: "Voor het onderdeel concept-oriented research ga ik het werk coördineren, samen met 11 andere hoogleraren en onderzoekers van andere organisaties. Daarnaast gaan we onderzoeksprojecten ontwikkelen die gefocust zijn op microbioomoplossingen - met bacteriën, schimmels en fagen - voor het verminderen van uitstoot van voedingsstoffen en broeikasgassen en aan de andere kant juist het verbeteren van de beschikbaarheid van voedingsstoffen waar nodig, plantengroei en gezondheid."

Collega Paul Bodelier zal zich richten op de koolstofkringloop, met nadruk op methaan (CH₄). Virusexpert Mark Zwart gaat fagen onderzoeken. Fagen zijn virussen die bacteriën aanvallen.

Innovatieve microbiologische toepassingen

Nieuwe microbiologische toepassingen kunnen uiteenlopen van milieuvriendelijker gewasteeltmethoden tot verbeterd veevoer, van gezondere voeding tot verminderd antibioticagebruik, van maatregelen tegen watervervuiling tot beperking van de uitstoot van broeikasgassen en meststoffen (zoals stikstof) naar het milieu. Sommige van deze microbiologische toepassingen kunnen oude, op chemicaliën gebaseerde benaderingen vervangen.

"Het Holomicrobioom Instituut gaat voor het eerst kijken naar microbiomen in een compleet voedselsysteem. Het verbindt kennis over plekken die tot nu toe los werden onderzocht, en wetenschappelijke werelden die nu nog apart van elkaar werken," aldus prof.dr. Marten Smidt, hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam en coördinator van het initiatief. "Dat gaat bedrijven helpen om te innoveren, en overheden om regels te ontwerpen die de toepassing van zulke innovaties mogelijk maken."