Lichtvervuiling

Dossier
Verlichting in bosranden leidt op langere termijn tot de afname van het aantal nachtvlinders en verstoring van het gedrag van grotere dag- en nachtdieren. Wat is de impact van lichtkleur, en hoe kunnen we de verstoring van de natuur zoveel mogelijk verminderen?
Licht op natuur veldlocatie
© Kamiel Spoelstra
Kamiel Spoelstra

Nachtelijke verlichting heeft invloed op onze natuur, maar het was onduidelijk hoe groot die invloed is. Nu is er voor het eerst bewijs door uniek onderzoek. Verlichting in bosranden leidt op langere termijn tot de afname van het aantal nachtvlinders en verstoring van het gedrag van grotere dag- en nachtdieren.

Miljoenen jaren lang was het overdag licht en ‘s nachts donker. Tegenwoordig is ons land bijna overal verlicht, door lantaarnpalen langs wegen of verlichting bij huizen en bedrijven. Voor de dieren die ’s nachts leven wordt het bijna nergens meer echt donker. Ook de mens is hier gevoelig voor.

Aantrekkingskracht

Dat nachtelijk kunstlicht effect heeft op dieren, weten we al een tijd. Het bekendste voorbeeld is waarschijnlijk dat nachtvlinders door licht ‘aangetrokken’ worden. Maar het verstoort het leven van nachtvlinders op veel meer manieren zo blijkt. Zo wordt de aanmaak van sekslokstoffen door vrouwelijke nachtvlinders verstoord en paren ze uiteindelijk minder vaak in het licht. Bovendien gaat het veel minder goed met nachtvlindersoorten die door licht aangetrokken worden. Verlichting in bosranden leidt op langere termijn tot de afname van het aantal nachtvlinders.

Nachtelijk kunstlicht verstoort vleermuizen sterk, behalve als het rood is. Het verlies van leefgebied voor de zeldzamere, lichtschuwe soorten kan daardoor met deze lichtkleur waarschijnlijk verminderd of voorkomen worden. Nog een ander voorbeeld uit het onderzoek: het gedrag en de timing van zangvogels verandert als er ’s nachts licht op hun nestkast schijnt. Ze slapen ook figuurlijk lichter, maken langere dagen en koolmezen lijken bijvoorbeeld minder vaak vreemd te gaan.

Niet onschuldig

De invloed van kunstlicht blijkt dus te leiden tot ander gedrag van vleermuizen en dieren die ’s nachts rusten zoals zangvogels, en op termijn tot kleinere populaties nachtvlinders. En er leeft meer. Met de bijzondere Licht op Natuur -opstelling meten de onderzoekers effecten van licht op zoveel mogelijk soorten in de Nederlandse natuur. Naast vleermuizen, vogels en nachtvlinders kijken ze ook naar muizen, grotere zoogdieren, planten en bodemdieren.

Deze resultaten onderstrepen dat belangrijke effecten bijna onzichtbaar zijn en pas na langere tijd gaan optreden. Dat is onderwerp van een vervolgstudie. Maar het is nu al duidelijk: kunstlicht is bepaald niet onschuldig.

Al is verlichting heel handig en soms nodig, het is schadelijk voor onze natuur en voor de mens. Net als bij lucht-, water- en andere vervuiling is het het beste om licht zoveel mogelijk te beperken en op de andere locaties de impact te verkleinen door het aanpassen van bijvoorbeeld de lichtkleur. Beleidsmakers, natuurbeheerders en technici gebruiken de onderzoeksresultaten nu al.

 

In de media

Kunstlicht kleurt de wereld blauw, maar dat is slecht nieuws voor mens en natuur

Met NIOO-onderzoeker Kamiel Spoelstra

Artikel van 14/09/2022 NRC

NRC logo
Foto van Kamiel Spoelstra (Roger Cremer, NRC)

Media snippet

Nachtelijk Europa wordt steeds blauwer, en daar heeft de natuur last van

Met NIOO-onderzoeker Kamiel Spoelstra

Artikel van 15/09/2022 De Volkskrant

Volkskrant logo
Kunstlicht en kleur

Media snippet

Radio 1 Journaal

Interview met NIOO-onderzoeker Kamiel Spoelstra (vanaf op 2:53:53)

Uitzending van 15/09/2022 NPO Radio 1

NPO Radio 1
Radio 1 Journaal

Experts

Toepassing

  • Verlichtingsbeleid nationaal
  • Verlichtingsadvies internationaal
  • proeflocaties
    7
  • lantarenpalen
    veel
  • kleuren licht
    3