Terugblik op 5 jaar Vang de Watermonsters: ervaringen van burgerwetenschapper Foppe

Geschreven door Feeke Rensen, student Rijksuniversiteit Groningen.

Tien buisjes gevuld met water op de post om de wetenschap te helpen. Een tikkeltje ongeduldig wachtte Foppe de Haan tot de resultaten van zijn metingen online kwamen. Zoals hij al verwachtte na het nemen van de monsters: ‘beide wateren hadden inderdaad een slechte waterkwaliteit.’ 

Foppe, gepensioneerd en woonachtig in Friesland, heeft al meerdere keren slootwater verzameld voor het project Vang de Watermonsters. Hij ging daarvoor zelfs met een kajak het water op. ‘Zo maak je er gelijk een leuk uitje van.’

Toen Foppe stopte met werken, wist hij dat hij met de natuur bezig wilde zijn. Hij verdiepte zich in beheer en beleid rondom water en milieu en voelde zich geroepen toen hij het Vang de Watermonsters-project tegenkwam. Het sprak hem aan dat het project van onderaf aandacht vraagt voor de waterkwaliteit, waarbij omwonenden aan de slag gaan met het water in hun buurt. ‘Professionele clubs doen ongetwijfeld hun best, maar ze kunnen ook een duwtje in de rug gebruiken’, vindt Foppe.

Vang de Watermonsters

De kwaliteit van grote wateren wordt gemeten door de waterschappen, maar die van kleinere wateren niet. Volgens afspraken van de Europese Unie moet de waterkwaliteit vóór 2027 voldoen aan bepaalde kwaliteitsnormen, anders volgen er boetes voor Nederland. Om in kaart te brengen hoe het zit met de kwaliteit van de kleinere wateren, zoals sloten en plasjes, organiseert Rosan van Halsema het burgerwetenschapsproject Vang de Watermonsters. 

Met dit project wil Rosan, promovendus aan het Nederlands Instituut voor Ecologie, de kleinere Nederlandse wateren in kaart brengen. Daarvoor moeten monsters genomen worden uit die wateren om de helderheid te bepalen en te onderzoeken welke nutriënten er in het water zitten. Ook wil Rosan weten welke waterdieren en -planten er in en om het water voorkomen. En de enige manier om aan al die informatie te komen, is om de hulp in te schakelen van de Nederlanders zelf. 

Om die hulp te bieden, kreeg Foppe in Rotterdam een training om die data te verzamelen. Zo kon hij daarna zelf met de buisjes en zoekkaarten op pad om informatie over plaatselijke wateren te verzamelen.

Voordat hij meedeed aan het Vang de Watermonsters-project was Foppe al geïnteresseerd in water- en bodemkwaliteit. Maar deelname heeft hem wel een nieuwe realisatie gegeven: als samenleving hebben we een paar dingen laten liggen. Hij vindt het belangrijk om hiermee aan de slag te gaan en is zich meer en meer gaan verdiepen in waterkwaliteit en regelgeving daarover.’Ook voor de veiligheid van omwonenden is het belangrijk dat we hiermee aan de slag gaan.’

Wetenschap

Foppe keek altijd al wel om zich heen als hij in de natuur was, maar nu nóg nadrukkelijker, zegt hij. Automatisch scant hij de omgeving op wat er leeft aan planten en beestjes. ‘Sinds mijn deelname aan het Vang de Watermonsters-project heb ik meer inzicht in de overkoepelende situatie - wat zegt de aanwezigheid van bepaalde soorten over de waterkwaliteit?’

Daarnaast is het vertrouwen dat hij heeft in de wetenschap gegroeid, doordat hij kan zien hoe de onderzoekers de data die hij verzameld gebruiken, checken en verwerken. Hij krijgt regelmatig updates over de voortgang van het Vang de Watermonsters-project.  ‘Doordat je het hele proces ziet, begrijp je beter hoe het onderzoek in elkaar zit.’

De volgende stap 

Foppe doet in de toekomst graag mee aan dit soort projecten om verandering te stimuleren. Hij denkt dat resultaten van dit onderzoek gebruikt kunnen worden om naar beleidsmakers of zelfs rechters te stappen. Meedoen aan het Vang de Watermonsters-project heeft hem gestimuleerd om na te denken over het grote plaatje, zegt Foppe, ‘zoals de rol van organisaties in democratische processen’.

Rosan is bezig met het vervolgproject; Water op de Kaart. Samen met burgers wil zij bepalen hoe het volgende project het beste ingestoken kan worden. Waar in het eerste project onderzocht is wat de situatie in kleinere wateren nu is, wordt in het vervolgproject de vraag: wat is de oorzaak van de gevonden waterkwaliteit en kunnen we samen tot maatregelen en oplossingen komen?

Deelnemers van het Vang de Watermonsters-project worden gevraagd om mee te denken. Foppe ziet dat wel zitten. ‘Dan heb je niet alleen participatie bij het meten, maar ook in de analyse en de oplossingen. Dan wordt alles samen gedaan.’