Ecologen zijn geen solisten: 150 jaar na Haeckel

Aan het begin van 2017 kijkt het NIOO niet alleen terug op een drukke periode, maar ook op de 150ste verjaardag van de ecologie. Er is heel wat veranderd sinds de Duitse zoöloog Ernst Haeckel in 1866 de term voor het eerst introduceerde...

Waar het vooral om gaat is samenwerking, zei NIOO-directeur Louise Vet afgelopen jaar al in een interview met Bionieuws. Dat is "de grote kracht van de ecologie. Bij vrijwel alle belangrijke successen die bereikt zijn, zie je dat er sprake is van meerdere onderzoekers of onderzoeksgroepen die ieder een steentje hebben bijgedragen."

Echte ecologen zijn geen solisten, vindt Vet. Bij het NIOO wordt samenwerken dan ook aangemoedigd: zowel intern tussen de afdelingen als extern. Het instituut fungeert daarbij als spin in een steeds wijder wordend web.

Bredere blik

Ecologen met hun diverse invalshoeken werken onderling steeds meer samen. En ook andere wetenschappers maken steeds meer deel uit van het ecologische netwerk, dat per definitie interdisciplinair is: van moleculair biologen tot toegepaste wetenschappers, en van evolutionaire wetenschappers tot biochemici.

Daarnaast heeft het vakgebied zich ontwikkeld van een beschrijvende tot een voorspellende wetenschap, met een groot maatschappelijk belang. Louise Vet: "‘We moeten als ecologen niet te bang zijn ons buiten ons vakgebied te begeven. Die schroom hebben economen ook nooit gehad."

Maar hoe zien die ecologische samenwerkingen binnen en buiten de wetenschap er dan uit?

Gerard Korthals: Bodemecologie

"Sinds 2014 ben ik de coordinator van het Centrum voor Bodemecologie. Binnen de bodemecologie gaat het om de integrale bestudering van complexe chemische, fysische en biologische eigenschappen van de bodem. Dit vergt nauwe samenwerking tussen verschillende experts. Het Centrum voor Bodemecologie is het vehikel om dit te doen. En steeds vaker doen we dit niet alleen met onderzoekers maar juist ook in samenwerking met onze stakeholders, zoals boeren, coöperaties, bedrijfsleven, waterschappen, provincies etc."

Liesbeth Bakker: 'Rewilding'

"Ik werk veel samen met natuur organisaties rond het concept “rewilding”. Rewilding houdt in dat je meer ruimte geeft aan natuurlijke processen. De uitdaging is om een gunstige uitgangssituatie te kiezen of te creeeren waarbij vervolgens je natuurlijke processen maximaal tot hun recht komen, wat hopelijk leidt tot verhoging van de ecologische kwaliteit van een gebied. Ik werk momenteel aan de effecten van rewilding met grote grazers, zoals Schotse hooglanders, wisenten, Konik-paarden, edelherten en wilde zwijnen, in natuurgebieden. Maar ook aan de effecten van de aanleg van de Marker Wadden, die hopelijk leiden tot een verbeterde kwaliteit van het Markermeer met bijbehorend waterleven."

Jos Raaijmakers: Terug naar de wortels

"Wetenschappelijk onderzoek is iets dat je samen doet: je voegt verschillende ideeën samen, verschillende opvattingen en vaardigheden. Bij het Back2Roots-project op mijn afdeling, bijvoorbeeld, zijn vijf academische instituten betrokken en tien private partijen. Doel is om duurzame maatregelen te ontwikkelen die planten kunnen beschermen tegen biotische en abiotische stress, en om nieuwe antimicrobiële verbindingen te ontdekken. Zonder samenwerking lukt dat absoluut niet!"

Spannende toekomst

Na de eerste anderhalve eeuw is de toekomst van de ecologie spannender dan ooit, denkt NIOO-directeur Louise Vet. Ook de politiek reageert steeds vaker - dat bleek bijvoorbeeld uit de reacties op de recente waarschuwingen van NIOO-onderzoeker Tom Crowther over een enorme extra uitstoot van broeikasgas door koolstof uit een opgewarmde bodem.

Wat Louise Vet betreft is de volgende stap nu dat meer ecologen doordringen in invloedrijke posities in de politiek en het bedrijfsleven."‘Ecologen weten dat de zon de belangrijkste energiebron is, dat kringlopen sluiten uitputting van grondstoffen voorkomt en dat het beter is diversiteit te ontwikkelen en te benutten. Vrijwel elke sector kan wel een flinke injectie aan ecologische kennis gebruiken."