Wereldwijde vergelijking laat zien: bodemtransplantatie geeft natuurherstel boost

In totaal 46 experimenten verspreid over 17 landen en vier continenten laten het zien. “Gebieden waar natuurherstel nodig is, profiteren van een behandeling met bodemtransplantatie,” zegt coördinator van het onderzoek Jasper Wubs van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW). Vandaag publiceert het Journal of Applied Ecology de ervaringen uit de hele wereld.

Van noordelijke graslanden tot tropische bossen: het scala aan te herstellen natuur is breed op onze planeet. De roep om methoden voor natuurherstel is dan ook groot: maar wat werkt? De natuur moet op veel plekken ‘aan het infuus’: niet voor een bloedtransfusie, maar wel voor een bodemtransplantatie bijvoorbeeld. Met een gezond natuurgebied als donor.

Het klinkt goed: wat gezonde bodem met bijbehorend bodemleven en plantenzaden doneren aan een plek waar natuurherstel hard nodig is. Na deze bodemtransplantatie kan de natuur daar versneld opleven, ondersteund door een herstelde, levende bodem.

Dat het in Nederland werkt – zelfs door het strooien van een dun laagje grond van nog geen halve centimeter - hadden ecologen van het NIOO eerder al aangetoond. Maar hoe goed het werkt wereldwijd? Daar was tot nu toe weinig over bekend. Een internationaal team onder aanvoering van NIOO-expert Jasper Wubs heeft dat nu grondig uitgezocht.

(Tekst loopt door onder de foto's)

(Bij de foto's: Bodemtransplantatie gebeurt op allerlei manieren wereldwijd, wat werkt goed en waarom? Ook het verstandig omgaan met de donorgebieden is belangrijk)

Meer kans

Ja, ook elders werkt bodemtransplantatie. Dat is de belangrijkste conclusie van het internationale onderzoeksteam. “Van de tropen tot en met de toendra maakt herstel van vegetatie met belangrijke plantensoorten daardoor aanzienlijk meer kans,” legt Wubs uit. “Vooral als je dit op grotere oppervlakten toepast.”

De diversiteit en soortensamenstelling van de vegetatie op de behandelde plekken groeit inderdaad letterlijk en figuurlijk harder bij bodemtransplantatie (met bodemdieren) in verhouding tot het alleen aanbrengen van plantenzaden via maaisel of zaaien bijvoorbeeld. Gemiddeld zorgt bodemtransplantatie ervoor dat de plantengroei 40% meer lijkt op het beoogde resultaat dan alleen het toevoegen van maaisel.

Er zitten wel grote verschillen tussen gebieden. Wubs: “We zagen dat het succes ofwel steeds verder toenam op de lange duur, of juist steeds verder afnam.” Op grond met leem erin en op plekken van meer dan 180 m² is het succes groter, ontdekten de onderzoekers.

Wet voor natuurherstel

Wat kunnen we daarmee in de praktijk voor natuurbeheer en -beleid? “Het betekent dat we beter in staat zijn om biodiverse ecosystemen te herstellen waar dat uit zichzelf niet voldoende lukt,” zegt Wubs. “Maar ons onderzoek laat ook zien, dat we nog uit moeten zoeken wat sommige bodemtransplantaties succesvoller maakt dan andere pogingen. Zo kunnen we de slagingskans verder verhogen.”

Al met al is dit zeer interessant voor natuurbeheerders en beleidsmakers. Zeker met het oog op het grootschalige natuurherstel dat nog ligt te wachten, ten gunste van de biodiversiteit én alle ‘ecosysteemdiensten’ die de natuur vervult.

De ‘Decade on Ecosystem Restoration’ van de Verenigde Naties en de voorgestelde natuurherstelwet van de EU zijn er niet voor niets. Hiervoor zijn goede herstelmaatregelen (met blijvend effect) essentieel en dus ook een goede evaluatie van de technieken, zoals nu voor bodemtransplantatie.

Onvoorspelbaar

“Ecologisch herstel is lastig en vaak onvoorspelbaar,” vat Wubs samen. “Meestal wordt er alleen gekeken naar bovengronds herstel, maar wij laten nu zien dat de basis voor succes ondergronds gelegd wordt.”

Voor deze wereldwijde vergelijking van het succes van bodemtransplantatie werkten de volgende organisaties met het NIOO samen: Murdoch University, Deakin University, The Ecology Office Pty Ltd en University of Southern Queensland (Australië), Universiteit Antwerpen en Natagriwal ASBL (België), University of Brasília, University of Campinas en Brazilian Agricultural Research Corporation (Brazilië), Büro für vegetationskundlich-ökologische Gutachten & Lichenologie (Duitsland), University of Tartu (Estland), Avignon University en University Grenoble Alpes (Frankrijk), Wageningen University and Research en B-WARE Research Centre (Nederland), Engineering Office for Biology (Oostenrijk), Autonomous University of Madrid, Creando Redes NatCap S.L. en Institute of Natural Resources and Agrobiology of Salamanca (Spanje), University of California (Verenigde Staten), University of Liverpool (Verenigd Koninkrijk), Agricultural University of Iceland (IJsland) en Swedish University of Agricultural Sciences (Zweden).

__________________________________________________________________________________________

Het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) is met ruim 200 medewerkers en studenten een van de grootste onderzoeksinstituten van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW). Het is gespecialiseerd in de ecologie van het water en het land: hoe werkt de natuur? Biodiversiteit, klimaatverandering en het duurzaam gebruik van land en water zijn de belangrijke thema’s waarvoor de onderzoekers hun ecologische expertise inzetten. Sinds 2011 is het NIOO gevestigd in een duurzaam gebouwd onderzoekspand in Wageningen. De historie van het onderzoek gaat meer dan 65 jaar terug en loopt door ons hele land, en ver daarbuiten. 

Voor meer informatie:

• Onderzoeker Jasper Wubs, Afdeling Terrestrische Ecologie, Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW), 0317-473610/06-41723213, j.wubs@nioo.knaw.nl
• Hoofd wetenschapscommunicatie Froukje Rienks, Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW), tel. 06-10487481 / 0317-473400, f.rienks@nioo.knaw.nl

Wetenschappelijk artikel:

Synthesis on the effectiveness of soil translocation for plant community restoration, Gijs M. Gerrits, Rik Waenink, Asa L. Aradottir, Elise Buisson, Thierry Dutoit, Maxmiller C. Ferreira, Joseph B. Fontaine, Renaud Jaunatre, Paul Kardol, Roos Loeb, Sandra Magro Ruiz, Mia Maltz, Meelis Pärtel, Begona Peco, Julien Piqueray, Natasha A.L. Pilon, Ignacio Santa-Regina, Katharina. T. Schmidt, Philip Sengl, Rudy van Diggelen, Daniel L.M. Vieira, Wolfgang von Brackel, Pawel Waryszak, Tim J. Wills, Rob H. Marrs, E.R. Jasper Wubs. Journal of Applied Ecology, 13 februari 2023, DOI: 10.1111/1365-2664.14364.