Nieuw afdelinghoofd Suzanne McGowan: "Waternetwerken doen de afvalverwerking van de wereld"
Nieuw afdelinghoofd Suzanne McGowan: "Waternetwerken doen de afvalverwerking van de wereld"
Suzanne McGowan versterkt na de zomer het NIOO als nieuw hoofd Aquatische Ecologie. Ze brengt een passie mee voor meren, en volop ervaring met werken over de grenzen van vakgebieden én landen: van Maleisië tot aan Groenland. Omgaan met waternetwerken als "afvalverwerkingssysteem van de wereld" ziet ze als grote uitdaging voor de toekomst. Maar de betrokkenheid bij het water begon voor de geboren Britse een stuk dichter bij huis.
"Ik ben opgegroeid in een landelijk deel van Lincolnshire, dat in de 17e eeuw is afgewaterd door een Nederlander: Cornelis Vermuyden. Mijn familie stamt af van de Nederlanders die met hem waren meegekomen. Maar het enige 'natte' dat er nu nog over is van het veenlandschap van toen, zijn de greppels en kanalen die voor de afwatering zijn gegraven. Echt enthousiast werd ik pas op de universiteit. Tijdens mijn studie plantwetenschappen gingen we op excursie naar het meer van Bala in Wales, en de waterplanten daar vond ik helemaal geweldig! Mijn bachelorscriptie ging over de onderlinge competitie tussen verschillende soorten waterpest."
Is er nog steeds een bepaalde soort of plek waar je helemaal weg van bent?
"Windermere in het Lake District, het grootste meer van Engeland. Het heeft een enorme aantrekkingskracht, al komen de massa's toeristen de waterkwaliteit niet ten goede. Windermere is sinds de jaren 20 van de vorige eeuw ook de thuisbasis van de Freshwater Biological Association, die in het begin nog vanuit een soort gotische burcht opereerde. De FBA is van groot belang geweest voor de ontwikkeling van de limnologie: de wetenschap die zich richt op de bestudering van binnenwateren. Windermere heeft één van de oudste verzamelingen limnologische monitoringsgegevens ter wereld, en het was één van de eerste plekken voor paleolimnologische studies: onderzoek aan vroegere aquatische levensgemeenschappen (met sedimentkernen). Toen ik mijn PhD deed mocht ik daarvoor naar de FBA, en inmiddels heb ik zelf ook paleolimnologisch onderzoek kunnen doen in het meer.
Welke andere ervaringen uit je werk en je studie hebben je gevormd?
"Mijn ervaringen als promovendus aan de universiteit van Liverpool in de jaren 90 zijn erg bepalend geweest. Daar werkten toen een aantal toponderzoekers op het gebied van ecologie, mariene biologie en zoetwaterwetenschappen. Er was ook een briljante groep studenten - de 'zoetwaterposse' - van wie een groot aantal nog steeds actief is in het vakgebied. Ik heb er geleerd hoe je chlorofyl- en carotenoïdepigmenten kunt analyseren met behulp van hogedrukvloeistofchromatografie. Sindsdien heb ik heel wat studenten getraind in diezelfde technieken, en heb ik samenwerkingsprojecten gedaan over de hele wereld. Daardoor ben ik met andere ogen gaan kijken naar limnologie en ecologische veranderingen in verschillende delen van de wereld, of het nu gaat om het poolgebied of om de tropen.
Door mijn achtergrond als paleolimnoloog ben ik bovendien veel breder gaan kijken naar meer-ecosystemen, over langere tijdsperiodes en op het niveau van het hele stroomgebied. Zo ben ik steeds meer vakgebiedoverstijgend gaan werken. Samen met geografen bijvoorbeeld aan de Universiteit van Nottingham, waar ik 17 jaar heb gewerkt en waaraan ik verbonden blijf als honorair hoogleraar. Of samen met geologen bij de geologische dienst van Denemarken en Groenland (GEUS) en British Geological Survey (BSG), waar ik gastonderzoeker ben. Of samen met biologen, aan de universiteiten van Liverpool en Regina in Canada.
Nog zo'n vormende ervaring was de tijd dat ik gedetacheerd ben geweest in Maleisië, van 2013 tot 2016. De kans om in Azië te wonen en werken had ik voor geen goud willen missen, en ik heb veel geleerd over verschillende werkculturen en hoe andere vakgebieden en faculteiten zijn gestructureerd. Ik heb in Maleisië veel master- en bachelorcursussen gegeven, en de toewijding en passie van de studenten voor het milieu - nog vóór Greta Thunberg - vond ik erg stimulerend. Mijn tijd daar is ook een inspiratiebron geweest voor mijn recentere onderzoek in tropische wateren.
(Tekst gaat door onder de foto's)
Welke belangrijke onderzoeksvragen in de aquatische ecologie moeten de komende tijd aan de orde komen?
"De grote uitdagingen van onze tijd zijn klimaatverandering, verlies van leefomgeving en vervuiling in al haar vormen. We weten dat de gevolgen daarvan extra sterk te merken zullen zijn in aquatische systemen. De teruggang van soorten gaat in zoet water sneller dan in andere ecosystemen, maar toch is zelfs basiskennis over biodiversiteitsverlies en de onderliggende redenen daarvoor in veel delen van de wereld nauwelijks aanwezig. En ondanks jarenlang onderzoek bestaat het probleem van teveel voedingsstoffen in het water nog altijd. Waternetwerken zijn het afvalverwerkingssysteem van de wereld. We hebben nog veel te leren over het effect op de aquatische ecologie van die ingewikkelde cocktail van vervuilende stoffen en de interacties daartussen.
Zo komen gifstoffen uit aquatische micro-organismen steeds meer voor, maar het verband met klimaat- en andere stressfactoren en de overdracht van de gifstoffen op mensen en andere levende wezens begrijpen we maar zeer ten dele. Over de rol van binnenwateren in biochemische kringlopen en het veranderen daarvan moet ook nog veel duidelijk worden, en we moeten zien te begrijpen hoe waterbeheer kan bijdragen aan het behalen van de CO2-emissiedoelstellingen, zowel nationaal als wereldwijd."
Welke kant zie je de aquatische ecologie in de toekomst opgaan - bij het NIOO en meer in het algemeen?
"De druk om een praktische bijdrage te leveren aan het oplossen van milieuproblemen wordt ongetwijfeld nog groter, en dat kan alleen als je over vakgebieden heen samenwerkt. Ecologen weten al het nodige van complexiteit, en daardoor kunnen ze een centrale rol spelen in transdisciplinair onderzoek. Natuurlijk heeft Nederland al een sterke geschiedenis op het gebied van vooruitstrevende milieu- en rewilding-projecten. De steeds grotere nadruk op 'nature-based solutions' dwingt ons bovendien om breder te denken dan in ecologische termen alleen. Het is iets dat we al aan het verkennen zijn in de Aziatische mega-delta's van Vietnam, India en Bangladesh, met de Living Deltas Hub van UKRI-GCRF.
Daarnaast zullen (meta)genomische analyses waarschijnlijk steeds verder in alle takken van de ecologie worden geïntegreerd, naarmate de methodes laagdrempeliger worden. Daardoor zullen we misschien tot de conclusie komen dat we de rol van sommige belangrijke taxonomische groepen onderschat hebben. We zijn feitelijk nog maar net begonnen met het goed toepassen van metabarcoding en gerichte genetische analyses op sedimenten, om antwoorden te vinden op ecologische vragen die spelen op een tijdschaal van tientallen tot wel duizenden jaren.
Maar in ons enthousiasme om nieuwe technologieën te omarmen, moeten we niet de cruciale rol vergeten van consequent en langdurig meten. Want dat is nodig om ecologische veranderingen en ecosysteem-processen goed te kunnen bijhouden. Veld- en labonderzoek moet in de ecologie een centrale plaats behouden, al was het maar om te garanderen dat beginnende ecologen passende training krijgen gebaseerd op de echte wereld."
Wat zijn je indrukken tot nu toe van het NIOO en de afdeling die je gaat leiden?
"De medewerkers zijn erg gemotiveerd en verwelkomend, en ik ben enthousiast over de wetenschap die bij het NIOO wordt bedreven. Als je naar alle kennis en vaardigheden kijkt binnen de afdeling, dan is er een grote en welkome diversiteit aan ecologische benaderingen die elkaar mooi kunnen aanvullen.
Het ontwikkelen van beginnend talent staat bij het NIOO hoog in het vaandel, en ik krijg het gevoel dat het een ondersteunende omgeving is om in te werken. Hopelijk kan ik aan die cultuur bijdragen. En ik moet ook nog even het NIOO-gebouw noemen. Dat is een ecologisch pronkstuk, en het lijkt me geweldig om te werken in zo'n levend experiment waar in de praktijk wordt uitgeprobeerd hoe je duurzame gebouwen kunt ontwikkelen en onderhouden. De faciliteiten voor veld- en labwerk, tenslotte, zijn fantastisch. Dat ik daar toegang toe heb vind ik een voorrecht."
En tot slot: als je mocht kiezen, welke van de twee zou het dan worden?
- Groenland of Maleisië? "Groenland in de zomer, en Maleisië in de winter natuurlijk! Hoewel de muggen op allebei de plekken verdacht veel van elkaar weg hebben."
- Koolstof of stikstof? "Het is allemaal een kwestie van verhoudingen. Ik heb trouwens ook een zwak voor fosfor."
- Evolutie of revolutie? Gaat dit over mijn ecologische invalshoek of mijn stijl van leiderschap? De Beatles zeiden het volgens mij het beste: we willen allemaal de wereld veranderen. Maar als je gaat praten over vernietiging, reken dan niet op mij."
- Het verleden opgraven of de toekomst voorspellen? "Je kunt geen zinnige voorspellingen doen over de toekomst als je niet eerst het verleden begrijpt."