Veranderingen in klimaatpatroon sturen natuur in de war: "kijk naar patroon in plaats van gemiddelde"

Veranderingen in klimaatpatroon sturen natuur in de war: "kijk naar patroon in plaats van gemiddelde"
De laatste 25 jaar wordt het West-Europese voorjaar steeds warmer. Veel dieren en planten reageren hier op. Maar het is de vraag of de veranderingen in temperatuur alle 'schakels' in de voedselketen wel op dezelfde manier beïnvloedt. De onderzoekers van het NIOO-KNAW ontdekten twee jaar geleden dat dit niet altijd zo is. Koolmezen lopen hierdoor veel rupsen voor hun jongen mis. De rupsen - met name van de wintervlinder - komen almaar eerder uit het ei, maar de jonge koolmeesjes niet.
Nu weten Marcel Visser en zijn collega's dat ook de wintervlinder zélf problemen heeft met het warmere klimaat. De eitjes moeten precies op het juiste moment uitkomen. Te vroeg: dan zitten er nog geen bladeren aan de (eiken)bomen en verhongeren de rupsen. Te laat: dan zijn de eikenbladeren oud en niet goed te verteren. De wintervlinder-rupsen blijken nu STEEDS VAKER FOUT te zitten. Als bij koolmezen en wintervlinders het veranderende klimaat problemen geeft, geldt dat dan misschien ook voor een heleboel andere dieren?
Tot nu toe gaat bij het broeikaseffect veel aandacht uit naar de veranderingen in de gemiddelde temperatuur. Ten onrechte volgens bioloog Marcel Visser. "Niet puur de gemiddelde temperatuur maar bijvoorbeeld het temperatuursverschil tussen maanden, tussen dag en nacht of tussen Afrika en Europa - van belang voor trekvogels - speelt een grote rol in de natuur. Kortom, het klimaatspatroon verdient meer aandacht."
Het fijne samenspel van allerlei organismen, het eten en gegeten worden, kan door veranderingen in het klimaatspatroon veel ingrijpender veranderen dan verwacht op grond van de gemiddelden. Wintervlinders komen tegenwoordig veel te vroeg uit het ei, omdat het aantal dagen met vorst in de winter gelijk gebleven is en de temperatuur in het voorjaar tegelijkertijd is toegenomen. Visser: "WAT WE WILLEN WETEN van de klimaatonderzoekers is hoe dergelijke temperatuurspatronen zullen veranderen in de komende decennia. Als zij ons een scenario geven, dan kunnen wij de effecten hiervan onderzoeken op de afstemming tussen de schakels van de voedselketen zoals eik, wintervlinder en koolmees."
Nu zijn de winters en de lentes in Nederland de laatste decennia waarschijnlijk vooral warmer geworden door de Noord-Atlantische Oscillatie (NAO). Dit klimaatsverschijnsel zorgt voor een natuurlijke variatie in weer en klimaat in Noordwest Europa. Eigenlijk is een 'oscillatie' een schommeling, maar nu blijft de NAO al jaren in dezelfde warme stand 'steken'. Visser noemt de NAO een "grootschalig natuurlijk experiment voor global warming". We krijgen zo een VOORPROEFJE van de mogelijke gevolgen van een broeikaseffect en daar moeten we gebruik van maken. En daarvoor is naast klimatologisch onderzoek ook ecologisch onderzoek absoluut noodzakelijk.
Meer informatie:
- Onderzoeker dr. Marcel Visser, NIOO-KNAW-CTO, Postbus 40, 6666 ZG Heteren, tel. 026-4791253 (111), e-mail m.visser@nioo.knaw.nl
- Voorlichter ir. Froukje Rienks, NIOO-KNAW, Postbus 1299, 3600 BG Maarssen, tel. 0294-239303 (300) of op vrijdag 038-4652233 (privé), fax 0294-232078, e-mail f.rienks@nioo.knaw.nl
- Zie voor meer informatie over de Noord-Atlantische Oscillatie de website van het KNMI: http://www.knmi.nl
- Zie voor meer informatie over de klimaatsconferentie United Nations Framework Convention on Climate Change, Conference Of Parties 6 (van 13 t/m 24 november in Den Haag): http://cop6.unfccc.int