Natalie van Dis wint NEV-dissertatieprijs 2023
Natalie van Dis wint NEV-dissertatieprijs 2023
Met haar promotieonderzoek ‘Evolutie in actie: Drijfveren achter de wintervlinders snelle aanpassing aan klimaatverandering’ wint Natalie van Dis dit jaar de prijs voor het beste proefschrift op het gebied van de entomologie.
De Nederlandse Entomologische Vereniging (NEV) looft jaarlijks een dissertatieprijs uit voor het beste proefschrift in hun vakgebied. Op 15 december, tijdens de Nederlandse Entomologendag in Ede, vond de laatste uitreiking plaats. Winnares Natalie van Dis nam de prijs in ontvangst en hield een lezing over haar onderzoek. Natalie promoveerde eerder dit jaar aan de Rijksuniversiteit Groningen. Ze deed haar onderzoek bij Het Nederlands Instituut voor Ecologie. Hierbij werd ze begeleid door Marcel Visser (NIOO-afdelingshoofd Dierecologie en hoogleraar in Groningen), Roelof Hut en Bregje Wertheim.
Evolutie in actie
Het onderzoek van Natalie richt zich op de wintervlinder, een van de weinige bekende soorten die zich door evolutie heeft aangepast aan klimaatverandering. De eitjes van wintervlinders ontwikkelen zich de hele winter lang, tot er in het voorjaar volgroeide rupsen uitkomen. Maar deze ei-ontwikkeling is heel gevoelig voor temperatuur: hoe warmer het is, hoe sneller de ontwikkeling gaat. En door klimaatverandering hebben we te maken met warmere winters dan voorheen.
Natalie vertelt: “Door de warme winters kwamen de eitjes van de wintervlinder te vroeg uit, op het moment dat de bladknoppen in de bomen nog dicht zaten. Daardoor hadden de rupsen geen voedsel. Onder deze enorme druk heeft de wintervlinder zich door de jaren heen genetisch aangepast. De eitjes zijn nu een stuk minder temperatuurgevoelig en komen uit op het moment dat er ook daadwerkelijk voedsel aanwezig is. Voor mij was de grote vraag: hoe kon de wintervlinder zich zo snel aanpassen aan klimaatverandering?”
Belangrijk onderzoek
Natalie voerde experimenten uit en analyseerde onder meer ecologische data en DNA-data. Ze onderzocht bijvoorbeeld in welk stadium de embryo’s van wintervlinders sterk reageren op temperatuur en welke genen betrokken zijn bij die temperatuurgevoeligheid. En ze wilde weten wat er, onder druk van klimaatverandering, precies in het DNA van de wintervlinder veranderde. De conclusie van het onderzoek? Vier factoren speelden hoogstwaarschijnlijk een rol bij de evolutie van de wintervlinder.
- De enorme genetische variatie onder de wintervlinders: Natalie vond meer dan 41 miljoen genetische variaties.
- De hoge populatie-aantallen.
- Het feit dat het te vroeg uitkomen van de eitjes leidde tot een afname in de populatiegroei.
- Veel betrokken genen, wat de kans vergrootte dat er genetische variatie ontstond. Genen betrokken bij het opvangen en verwerken van omgevingssignalen spelen hierbij waarschijnlijk een bijzonder grote rol.
De bevindingen uit het onderzoek zijn belangrijk, omdat de klimaatcrisis een enorme impact heeft op biodiversiteit. Deze uitkomsten kunnen helpen bij het vaststellen welke insectenpopulaties bedreigd worden door klimaatverandering.