Alarmsignalen voorspellen naderende crisis - nu ook in de praktijk

PNASalena

Alarmsignalen voorspellen naderende crisis - nu ook in de praktijk

Persbericht

Experts

Alena Gsell

Ellen van Donk

Froukje Rienks

Wat zou dat mooi zijn: regelmatig een paar signalen aftappen in een (eco)systeem en dan meteen weten hoe het ervoor staat! Gaat het nog goed? Of nadert er een crisis – een kritieke drempel of ‘kantelpunt’ – en moeten we echt actie ondernemen?

Een muur

Kantelpunten zijn inmiddels een bekend fenomeen: in de maatschappij is er een economische crisis, valt er ‘een muur’ om zoals in Berlijn of wordt er straks elders één gebouwd. In een meer slaat de waterkwaliteit plotseling om van helder naar groene soep. En zie dan de oorspronkelijke situatie maar weer terug te krijgen; dat is heel lastig.

De theorie van de kantelpunten is er dus al, inclusief ideeën over alarmsignalen. Maar een internationaal team onder aanvoering van Alena Gsell van het Leibniz Institute of Freshwater Ecology and Inland Fisheries in Berlijn en het NIOO (haar huidige plek) keek nu voor het eerst of die theorie ook in de praktijk werkt. Ze richtten zich op meren verspreid over de wereld.

“We namen vijf meren waarvan lange-termijn gegevens bekend zijn – zoals het Veluwemeer in Nederland – en onderzochten of de rij gesuggereerde early-warning ‘alarmsignalen’ afgingen. En ja: een paar gingen er op tijd af, soms al jaren van te voren,” legt Gsell uit. Dat geeft beheerders voldoende tijd om te reageren. “Die signalen kun je oppikken als je het ecosysteem goed kent.”

Grotere schommelingen

Wat kun je zien, als je goed kijkt? Gsell: “De veerkracht neemt af: schommelingen worden groter.” Bij de meren gaat het dan om verstoringen van helder naar troebel water. “Ook zien we bij het dierlijk plankton zoals watervlooien verschuivingen van grote naar kleine soorten. En de eetbare groenalgen verliezen terrein op de minder lekkere blauwalgen.”

Maar: er waren ook nog een hoop tegenstrijdigheden en ruis. Gsell en collega’s betogen dus dat behalve het verzamelen van lange-termijndata – wat essentieel is – ook de methodes om die data te ‘(ver)kennen’ een stuk moeten verbeteren om de alarmsignalen echt werkend te krijgen. Zo zou frequenter gegevens verzamelen een oplossing kunnen zijn: per dag of zelfs uur in plaats van per week of nog meer. “Onder de huidige milieuomstandigheden zou dat de moeite zeer waard zijn.”

__________________________________________________________________________

Het NIOO is met ruim 300 medewerkers en studenten een van de grootste onderzoeksinstituten van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW). Het is gespecialiseerd in de ecologie van het water en het land: hoe werkt de natuur? Sinds 2011 is het gevestigd in een duurzaam gebouwd onderzoekspand in Wageningen. De historie van het onderzoek gaat meer dan 60 jaar terug en loopt door ons hele land, en ver daarbuiten.

Voor meer informatie:

Artikel: Evaluating early-warning indicators of critical transitions in natural aquatic ecosystems, Alena Sonia Gsell, Ulrike Scharfenberger, Deniz Özkundakci, Annika Walters, Lars-Anders Hansson, Annette B. G. Janssen, Peeter Nõges, Philip C. Reid, Daniel E. Schindler, Ellen van Donk, Vasilis Dakos & Rita Adrian, Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS), 23 november 2016 (Early Edition, alvast online voorafgaand aan officiële uitgave in tijdschrift), www.pnas.org/content/early/2016/11/21/1608242113.full

Betrokken instituten: Leibniz Institute of Freshwater Ecology and Inland Fisheries (Duitsland); Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW); Free University of Berlin (Duitsland); Waikato Regional Council (Nieuw Zeeland); US Geological Survey (VS); Lund University (Zweden); Wageningen University; Estonian University of Life Sciences (Estland); Sir Alister Hardy Foundation for Ocean Science (VK); Plymouth University (VK); Marine Biological Association of the United Kingdom (VK); University of Washington (VS); ETH Zürich (Zwitserland)

Ecosysteem Water