Spectaculaire waarneming geringde brandgans in Oost-China

Een brandgans die geboren is in het Nederlandse Deltagebied en geringd door onderzoekers van het NIOO, blijkt te overwinteren in het oosten van China. Brandganzen zijn in China een zeer zeldzame verschijning. Hoe is deze vogel daar terechtgekomen? Dat weet Hoofd Vogeltrekstation Henk van der Jeugd... 

Chinese vogelaars zagen de gekleurringde brandgans in december 2020 langs de oevers van de Gele Rivier, in de provincie Henan in het oosten van China. De vogel was gepaard met een ongeringde brandgans, en het stel hield zich, samen met een aantal roodhalsganzen, op in een groep rietganzen.

Pas op 1 januari 2021 kwam de vogel dichtbij genoeg om de ringen af te kunnen lezen. Ook konden er enkele foto's worden gemaakt door fotograaf Yu Xiaoyan. Aan de hand daarvan werd vastgesteld dat het ging om een brandgans met links een gele ring en rechts een blauwe, en de lettercode 'YTBV'. 

De opvallende waarneming - ver buiten het normale verspreidingsgebied van de brandgans - werd gedeeld in een lokale groep, en vervolgens ingevoerd op de website geese.org door Katherine Leung, lid van de groep en actief binnen het Global Flyway Network.

Geringd op Goeree

Op geese.org trok de waarneming ook de aandacht van Cor van Aart, fervent aflezer van kleurringen en al vele jaren actief in een groep die onder leiding van het NIOO de Nederlandse brandganspopulatie onderzoekt. Van Aart deed het aanvankelijk af als een invoerfout, maar niets bleek minder waar!

YTBV bleek op 5 juli 2019 als jong en nog niet vliegvlug mannetje geringd te zijn op de Westplaat Buitengronden - een van de vele brandganskolonies op het eiland Goeree-Overflakkee - door onderzoekers van het NIOO en Wageningen Environmental Research. Vervolgens werd de vogel regelmatig afgelezen op Goeree in gezelschap van zijn ouders, die beide ook herkenbaar waren omdat de vader een zwarte halsband droeg en de moeder kleurringen.

Een van de mensen die YTBV regelmatig in het vizier kregen was Cor van Aart. Maar op 9 april 2020 werd YTBV voor het laatst gezien, om daarna niet meer naar Goeree terug te keren...

De wijde wereld in

De onderzoekers vermoeden dat YTBV een vrouwtje heeft leren kennen in een grote groep overwinterende brandganzen, en haar vervolgens naar haar geboortegebied is gevolgd. De brandganzen die sinds 1984 in het Deltagebied broeden zijn geen trekvogels, maar het gebeurt regelmatig dat jonge mannelijke ganzen emigreren om te gaan broeden met een vrouwtje van Russische origine. Bij ganzen en andere watervogels zijn de vrouwtjes namelijk trouw aan hun geboortegrond, terwijl de mannetjes volgen.

Normaal gesproken gaat het daarbij om het 'terugexporteren' van Nederlandse brandganzen naar het oorsprongsgebied in Rusland. Maar de laatste jaren worden er tijdens het broedseizoen soms brandganzen veel verder oostelijk aangetroffen, en het vermoeden is dat ze daar ook proberen te broeden. 

YTBV heeft mogelijk een vrouwtje gevonden uit één van deze nieuwe broedgebieden - wellicht op Jamal of Tajmyr, twee schiereilanden in Arctisch Rusland. Van daaruit is het mogelijk dat ze in het najaar van 2020 samen naar het zuidoosten zijn gevlogen in plaats van naar het zuidwesten. Vanuit Midden-Siberië is dat namelijk net zo ver als naar Nederland.

Trendsettend stel

Misschien blijken YTBV en zijn partner trendsetters, en gaan oostelijk broedende brandganzen in de toekomst vaker in China overwinteren. De brandganspopulatie neemt al tientallen jaren toe, en dat is gepaard gegaan met de kolonisatie van nieuwe broed- en overwinteringsgebieden - hoewel tot nu toe altijd binnen de zogenaamde 'Flyway'. Steeds gebeurde dat doordat één paar vogels, per ongeluk of met opzet, iets nieuws probeerde. Ging dat goed, dan volgden hun nakomelingen het patroon en was een nieuwe traditie geboren.

De opvallende move van YTBV en partner is niet zonder gevaar, want populaties van ganzensoorten die in China overwinteren nemen in tegenstelling tot die in West-Europa en Noord-Amerika juist in rap tempo af. De traditionele overwinteringsgebieden staan namelijk onder grote druk door oprukkende landbouw, industrie, vervuiling en jacht.

Maar als ze het redden, keren ze wellicht volgend jaar terug. De Chinese ganzenspotters zullen naar ze uitkijken.

• Geese.org werd opgericht in 2005 en is één van de oudste en grootste websites waar ornithologen waarnemingen van met kleurringen of halsbanden gemerkte vogels kunnen melden. Inmiddels is een bestand opgebouwd met miljoenen waarnemingen, en doen bijna alle grote onderzoeksprojecten aan ganzen en zwanen in Europa mee. Voor de onderzoekers zijn de vele waarnemingen onmisbaar; ze maken gedetailleerde lange-termijn analyses mogelijk van demografie en verspreiding. Voor de duizenden waarnemers werkt het gemak waarmee ze hun waarnemingen direct in het veld kunnen melden (via de aangesloten Birdring-app) en informatie over de afgelezen vogels terugkrijgen motiverend. Geese.org verenigt ganzenspotters van over de hele wereld; zonder de website zou de waarneming van YTBV wellicht in de vergetelheid zijn geraakt. Geese.org wordt gezamenlijk beheerd door Wageningen Environmental Research, Sovon Vogelonderzoek Nederland en Vogeltrekstation NIOO-KNAW.