Onderzoek aan wilde eenden laat zien: trekvogels brengen geen vogelgriep maar krijgen het hier

Let op: De ene vogelgriep is de andere niet. Bij de onderstaande studie gaat het om H3 en niet om 'hoogpathogene' H5N8. Ieder subtype vogelgriep heeft zijn eigen dynamiek en er zijn niet zomaar algemene conclusies te trekken.

Trekvogels werden nogal eens verfoeid als het om vogelgriep ging. Nu blijkt dat ze het virus waarschijnlijk niet ons land inbrengen maar het hier juist oplopen, in ieder geval bij het onderzochte grieptype bij wilde eenden. Woensdag 8 oktober promoveert dierecoloog Jacintha van Dijk van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) hierop bij Universiteit Utrecht.

De griepgolf komt er weer aan! Onder wilde eenden welteverstaan. “Bij deze dieren zien we in Nederland namelijk twee vogelgrieppieken per jaar,” weet Jacintha van Dijk van het NIOO nu. Een kleine zomerpiek is gekoppeld aan de aanwas van vatbare jonge eenden. De grote najaarspiek valt samen met de aankomst van trekvogels.

“De trekkende eenden brengen het vogelgriepvirus waarschijnlijk niet mee, maar lijken vooral vatbaarder voor de in Nederland rondwarende virussen dan de Nederlandse eenden.” Wilde eenden lijken als virusdrager weinig last te hebben. En hoewel ze wel minder vliegen, vliegen ze toch redelijk veel rond in de omgeving. Dat schept de mogelijkheid tot verspreiding in de regio.

Het vogelgriepvirus komt van nature in de milde vorm voor bij watervogels zoals wilde eenden. Sommige van deze milde varianten kunnen zich in pluimvee tot zogenaamde hoog-pathogene vormen ontwikkelen, die ook voor de mens gevaarlijk kunnen zijn. Over de connectie tussen vogelgriep in wilde vogels en pluimvee is nog veel onduidelijk. Zo komen de infectiepieken bijvoorbeeld niet overeen: waar wilde eenden vooral geïnfecteerd blijken in het najaar, zie je bij pluimvee meer griep in het voorjaar.

Nederland is een zeer belangrijk overwinteringsgebied voor miljoenen watervogels. De wilde eend, Anas platyrhynchos, is één van de watervogels die vaak besmet zijn met vogelgriep. Het onderzoeksteam bemonsterde een heel jaar lang wilde eenden via een eendenkooi, gemiddeld één keer per week. Daardoor kon Van Dijk de grieppieken heel precies vaststellen. De chemische samenstelling van de veren verraadde (vergeleken met veren van 38 locaties in Europa) waar de vogels vandaan kwamen.

Morgen, de dag voor de promotie, vindt er bij het NIOO een speciaal symposium plaats over de ecologie van infectieziekten zoals vogelgriep. Met topsprekers uit het vakgebied, waaronder Ab Osterhaus.