Bevers in Nederland: een zegen of een last?

Bevers werden in 1988 in Nederland geherintroduceerd en sindsdien is de beverpopulatie enorm gegroeid. Er wonen nu ongeveer zesduizend bevers in Nederland. In de natuur kunnen bevers hele positieve effecten hebben op hun omgeving omdat ze deze veranderen, maar is dat in door mens gereguleerde gebieden ook zo?

Naarmate natuurgebieden – het favoriete leefgebied van de bevers – hun draagkracht bereiken, vestigen bevers zich steeds vaker in landbouwgebieden en zelfs in steden. Zulke dichtbevolkte gebieden, die sterk door mensen worden beheerd, beïnvloeden het gedrag van bevers. Zo graven bevers gemakkelijk holen in de steile oevers van door mens bewerkte beken. Daarnaast staan bevers bekend om hun beverdammen, maar in Nederland komt dat helemaal niet zo heel veel voor. Er zijn bij lange na niet zoveel dammen als bevers in Nederland. Bevers bouwen namelijk een dam om het waterpeil in een beek dusdanig op te stuwen dat de ingang van hun burcht onder water komt te staan. Zo zijn ze veilig voor predatoren op het land. Maar dit is in Nederland vaak niet nodig. Met stuwen, sluizen, gemalen, duikers en dijken wordt het waterpeil aangestuurd om aan de eisen van menselijke belangen als landbouw te kunnen voldoen. Bovendien zijn veel beken rechtgetrokken, verbreed en dieper uitgegraven, om het vele water in onze delta zo goed en snel mogelijk af te kunnen voeren. Hierdoor is het waterpeil in veel van onze watergangen diep genoeg voor een veilige onderwateringang van de burcht, waardoor bevers zelf geen beverdammen meer hoeven te bouwen. 

‘Ecosystem engineers’

Bevers staan in de natuur bekend als ‘ecosystem engineers’. Dit zijn soorten die hun omgeving kunnen aanpassen aan hun eigen behoeften. Met het bouwen van dammen creëren zij zogenaamde beverpoelen, waarin zij zelf maar ook vele andere soorten hun voedsel kunnen vinden. Hiermee speelt de bever een belangrijke rol in het voedselweb en wordt hij gezien als een sleutelsoort, omdat zijn invloed noodzakelijk is voor het functioneren van het ecosysteem. De bever brengt allerlei voordelen voor de natuur met zich mee, maar ook de mens profiteert hiervan. Zo dragen bevers bijvoorbeeld bij aan het verbeteren van de waterkwaliteit, de opslag van CO2 in hun bevermeren, en het aanpassen aan een veranderend klimaat doordat hun dammen een belangrijke functie vervullen ten tijde van (extreme) droogte of neerslag. 

Maar zijn die engineers wel welkom?

In een dichtbevolkt, laaggelegen en waterrijk landschap als Nederland is het gegraaf, geknaag en gebouw van de bever echter niet altijd gewenst. Met name bevergraverij brengt in Nederland een grote uitdaging met zich mee. Zo zitten er veel bevers in de uiterwaarden langs onze grote rivieren. Eens in de zoveel tijd is het hoogwater, waardoor de uiterwaarden vollopen en ook het territorium van de bevers overstroomd. Op dat moment gaan bevers op zoek naar een tijdelijk droog onderkomen, en graven ze in onze dijken, precies op het moment dat wij als mensen extreem afhankelijk zijn van de veiligheid die de dijken bieden.

Een duurzame mens-bever samenleving

Samenleven met de bever in een land als Nederland is dus niet makkelijk. Enerzijds zou het mooi zijn als we de voordelen van de bever optimaal kunnen benutten, maar anderzijds vormt de bever ook grote uitdagingen. Tijdens mijn PhD richt ik me zowel op de ecologische als de maatschappelijke kant van dit verhaal. Ik ben benieuwd naar de positieve ecologische effecten van bevers in door de mens gemaakte natuur. Hebben bevers bijvoorbeeld in Nederland, waar het heel slecht gesteld is met de waterkwaliteit, ook een positief effect op de waterkwaliteit? En wat zijn eigenlijk de ecologische effecten van bevers wanneer zij geen dammen bouwen? Daarnaast kijk ik naar de sociale effecten van bevers. Mensen zijn over het algemeen behoorlijk positief over bevers. Hoe kijken betrokken partijen, zoals de waterschappen, Rijkswaterstaat, ProRail en de Zoogdiervereniging aan tegen ‘probleembevers’? En hoe kijken lokale buurtbewoners aan tegen een beverfamilie in hun woonwijk? 

Ik hoop met mijn onderzoek beter inzicht te krijgen in de ecologische en maatschappelijke rol van bevers in door de mens veroorzaakte landschappen zoals Nederland. Door hun effecten beter in kaart te brengen kunnen we strategieën ontwikkelen voor een duurzame samenleving in de toekomst, waarin de leefomgevingen van zowel mensen als bevers steeds meer met elkaar verweven raken.