Overslaan en naar de inhoud gaan
  • Nederlands
  • English

Internet search

Menu
  • Over NIOO
    • Over ons
    • Het gebouw
    • Geschiedenis
  • Actueel
    • Nieuws
    • Persberichten
    • Agenda
  • Onderzoek
    • Onderzoeksthema's
    • Publicaties
    • Datasets
    • Faciliteiten
  • Afdelingen
    • Aquatische ecologie
    • Dierecologie
    • Microbiële ecologie
    • Terrestrische ecologie
    • Overige
  • Maatschappij
    • Ecologie en maatschappij
    • Citizen Science
    • Educatieve info
    • Inspiratielezing
  • Werken & leren
    • Vacatures
  • Contact
    • Adres en route
    • Medewerkers

Regenworm

Bodembewoner van de maand juni

OFFICIËLE NAAM: ‘Lumbricide’ (de familie heet Lumbricidae en een bekende vertegenwoordiger Lumbricus terrestris)

ROEPNAAM: Regenworm, omdat de worm naar boven komt als het regent!

ADRES: Er zijn drie typen regenwormen, met elk een ander adres. Zo zijn er de zogenaamde strooiseleters (‘epigene’ wormen), die bovenop de bodem in de strooisellaag wonen. Zij blijven klein en graven geen diepe gangen, maar mengen vooral bladafval oppervlakkig in de bodem. Om ze tegen zonlicht te beschermen is hun hele lichaam gekleurd. Deze wormen kom je vaak tegen als je in je tuin spit. De wormen die echt in de bodem leven heten de bodemeters (‘endogene’ wormen). Sommige leven net onder het bodemoppervlak; anderen leven veel dieper. Omdat ze in de bodem leven en dus geen last hebben van de zon, zijn ze vaak bleek. De derde groep zijn de pendelaars (‘anecische’ wormen) . Zij graven diepe, verticale tunnels, waarin ze blaadjes die ze van het grondoppervlak pakken naar beneden trekken. Deze wormen worden in Nederland het grootst. Door hun diepe tunnels wordt het water beter afgevoerd. Omdat alleen hun kop boven de grond komt, is die gekleurd en de rest niet.

SIGNALEMENT: De regenworm heeft een langwerpig lichaam zonder poten, ogen en oren. Wormvormig, hè… Zijn lichaam is opgebouwd uit allemaal dezelfde delen, soms wel 150 achter elkaar! Na het 30e deel of ‘segment’ zit een verdikking: het zadel. Sommige soorten in Nederland kunnen 30 centimeter lang worden. Maar de langste soort ter wereld (in Australië) kan wel 4 meter lang worden!

LEEFTIJD: In het wild kan een gewone regenworm enkele jaren oud worden. In het laboratorium kan hij zelfs de leeftijd van 9 jaar halen! Van veel soorten weten we het niet eens precies.

BEVOLKINGSDICHTHEID: 1 in een handje grond. En in een vruchtbare wei kun je er wel 400 per vierkante meter vinden...

FAMILIE: Er zijn wereldwijd wel zo'n 670 soorten regenwormen bekend. In Nederland komen er ongeveer 23 soorten voor.

ETEN: De regenworm eet vooral plantenresten. Maar het is een weinig kieskeurige eter: ook schimmels, zaden, bacteriën en resten van allerlei dieren kunnen we terugvinden op zijn bord. Op zijn beurt staat de regenworm op nummer 1 van het mollenmenu.

 

IN HET NIEUWS: De regenworm is een welkome gast in de agrarische wereld en daarom krijgt hij geregeld aandacht. (Toch kennen we hem alleen maar 'oppervlakkig'!) De worm helpt bij de afbraak van plantenresten en maakt de bodem zo vruchtbaarder. Door de tunnels die hij graaft verbetert de beluchting van de bodem, waardoor bacteriën en schimmels die zuurstof nodig hebben dieper in de bodem kunnen doordringen. Deze micro-organismen helpen weer met de afbraak van plantenresten, waardoor er nog meer voedingsstoffen vrijkomen voor de gewassen. Zware landbouwmachines duwen de lucht uit de bodem, dus vooral op akkers is de regenworm geliefd voor het herstel. Planten waarderen de worm doordat ze de tunnels kunnen gebruiken om makkelijker te wortelen. Ook de waterhuishouding wordt verbeterd door de regenworm. Een all-round beestje dus!

WETENSCHAP: Wageningse onderzoekers van klimaatverandering zijn geïnteresseerd in deze bodembewoner door zijn opgeruimde karakter. Via het afbreken van plantenresten en het vruchtbaar maken van de bodem, zorgt de nuttige worm namelijk ook voor een verhoogde uitstoot van schadelijke broeikasgassen: het regenwormen-dilemma.   

Verder lezen

Ziekteverwekker bestrijden met zeldzame bacterie

31-07-2015

2015: het jaar van...

29-12-2014

(© Wim van Egmond - 2014)

  • Terug naar de hoofdpagina
  • Column juni: Jan-Willem van Groenigen

Even spitten...

► Winterslaap

Sommige regenwormen houden een heuse winterslaap, ook wel diapauze genoemd. Ze doen het vooral als het te droog wordt bijvoorbeeld, of als er geen voedsel meer is. Wachten op betere tijden dus...

► Uitglijder

Regenwormen hebben aan elk segment vier paar borstelachtige uitsteeksels. Deze gebruiken ze tijdens de paring om te zorgen dat ze niet van elkaar afglijden.

► Darwin

Charles Darwin, bekend van de evolutietheorie, heeft 40 jaar van zijn leven besteed aan het onderzoeken van het gedrag van de regenworm. Zijn biljartkamer had hij hiervoor ingericht als lab. Hij ontdekte dat het lievelingseten van de regenworm bestaat uit wortels en kersen, en dat hij niet graag bovenop de piano staat. Recenter onderzoek laat zien dat de bladeren van de populier en de els het meest in trek zijn, en de blauwe regen en bamboe misselijkmakend zijn voor de regenworm. 

► Gevoelig

Waarom komen regenwormen naar boven als de bodem trilt, door te stampen bijvoorbeeld? Dat weten we eigenlijk niet zeker. Misschien zijn regenwormen heel gevoelig voor trillingen. Die trillingen kunnen van een mol zijn, die hen op komt eten. Om de mol te ontvluchten, zouden ze snel de grond uit kruipen. Anderen denken dat de trillingen regenwormen juist doen 'denken' aan regen, en dat ze dus veilig naar boven kunnen komen. In ieder geval maken sommige vogels dankbaar gebruik van dit regenwormen-gedrag door met hun poten hard op de grond te trappelen. Tafeltje-dek-je!

► Zwaar tafelen

Gemiddeld wordt elke zandkorrel in de bovengrond van een Nederlandse wei eens in de drie jaar door een worm opgegeten, en weer uitgepoept. Heftige maaltijd.

► Anker

Benieuwd welk geluid regenwormen maken? Leg er eens één op een stuk karton en luister goed. Je hoort een schrapend geluid! Dit geluid wordt gemaakt door de borstelharen van de worm. Die geven hem meer grip bij het graven. Hij kan ze uit zetten als er gevaar dreigt. Mocht een vogel hem uit de grond willen trekken, dan kan hij dus mooi zijn borstels gebruiken als een anker!

► Evenveel koe

Het gewicht van alle regenwormen onder de grond opgeteld is gelijk aan dat van de koeien die bovenop die grond grazen. Had je dat gedacht?

► Slijm

Regenwormen zijn tweeslachtig. Ze kunnen dus met elke regenworm die ze tegenkomen paren. Hiervoor vormen ze een laagje slijm rond het zadel, waar de zaadcellen worden uitgewisseld. Later kan de regenworm beslissen of ze de eicellen wil bevruchten met deze zaadcellen. Dan wordt de slijmlaag naar voren gebracht, naar de vrouwelijke geslachtsopening. De slijmkoker wordt van het lichaam afgestroopt en vormt een harde cocon op de grond. Na één tot vijf maanden kruipt hier één jonge regenworm uit. 

► Bodemvoedselweb

Bekijk hier de plaats van de regenworm in het bodemvoedselweb.

► Dieper graven

Lees de regenwormen column van Jan-Willem van Groenigen hier!

  • KNAW
  • intranet
  • privacy statement
  • login

NIOO KNAW