De ongeziene wereld van Onder het Maaiveld

Onder het Maaiveld is een nieuwe natuurfilm met spectaculaire beelden, die vanaf donderdag in de bioscopen draait. Het is ook de naam van een programma waarmee het NIOO en andere organisaties aandacht vragen voor de levende bodem: "we kunnen niet zonder."

Je blijft je verbazen bij het zien van Onder het Maaiveld. Regisseur Mark Verkerk en producent Ignas Verschaik - bekend van De Nieuwe Wildernis en De Wilde Stad - rekenen af met het idee dat wat er onder onze voeten gebeurt minder interessant of spannend zou zijn dan de bovengrondse natuur. "Sterker nog: zonder dat wemelende leven onder het maaiveld zou het bovengrondse leven helemaal niet bestaan", zeggen de filmmakers.

De film volgt een groepje stedelingen die onder de rook van de grote stad hun droom realiseren: een productieve moestuin met oog voor de bodem. Voormalig grasland bedekken ze met nat karton en compost als een soort 'welkomstpakket' voor het bodemleven. Doordat voedingsstoffen dieper in de grond worden gewerkt, krijgt de bodem een betere structuur. Het eerste jaar is er al gelijk een rijke oogst.

(Tekst loopt door onder de foto's)

Van ieuwww naar ohh

Maar de echte sterren van de film zijn de regenwormen, pissebedden, slakken, schimmels en piepkleine aaltjes, raderdiertjes en protozoa die dankzij innovatief camerawerk tot diep in de bodem worden gevolgd.  Zo zie je van dichtbij hoe regenwormen poepen, hoe een ondergronds schimmelnetwerk 'samenwerkt' met planten en hoe babyslakjes glinsterend uit het ei komen.

"We willen graag iedereen kennis laten maken met het leven onder onze voeten", zegt Froukje Rienks, die samen met een aantal van haar NIOO-collega's bij de film betrokken was. "Door samen bodemdieren te zoeken en door te geven wat je hebt gevonden via Bodemdierendagen.nl. Dat is citizen science, en zo maak je letterlijk kennis. Maar ook via kinderboeken of een film natuurlijk!"

De titel Onder het Maaiveld komt van het breed opgezette programma waar ook de jaarlijkse Bodemdierendagen en een serie kinderboeken deel van uitmaken, net als het nieuwe IJkcentrum voor de Bodem. "Om het bodemleven te helpen hoef je er niet mee te knuffelen dus. We hopen dat veel mensen van 'ieuwww' naar 'ohh' of zelfs 'wauw' gaan."

Zwemmen door de bieten

Het bodemleven is niet alleen fascinerend om naar te kijken, benadrukt Rienks. "Het is ook belangrijk voor onze natuur en onze maatschappij. We kunnen niet zonder." Maar er moet een hoop veranderen, zeggen filmmakers Verkerk en Van Schaick. "We staan op het punt om de grootste draai te maken in de geschiedenis van onze omgang met de natuur en onze bodem. We moeten wel. Maar hoe pakken we dat aan?" 

De film toont in het klein alvast een aantal mogelijkheden. Zo zien we een nuchtere Friese boer die strokenteelt toepast, en daardoor nauwelijks last heeft van plagen. Hij laat de bodem intact door niet te ploegen. En zwevend op een soort ligstoel boven de stroken wiedt hij het onkruid, waardoor er geen zware machines of giftige bestrijdingsmiddelen nodig zijn. "Het is een soort zwemmen door de bieten."

Verder worden kijkers meegenomen naar het oudste voedselbos van Nederland, waar niet alle soorten voedsel geven maar ze zo op elkaar zijn afgestemd dat ze samen een bloeiend ecosysteem vormen met een rijke opbrengst voor mens én dier. En naar een tunnel in Amsterdam-Zuidoost, waarvan omwonenden de bovenkant hebben omgetoverd tot een populaire buurttuin terwijl onder hun voeten de snelweg raast.

Kijkje bij het NIOO

Er is ook gefilmd bij de 'bodemecotrons' van het NIOO: zo'n 60 cilinders met klei, veen en zand van verschillende locaties. "Een van onze doelen hier is het zetten van referenties voor de staat van de bodembiodiversiteit in Nederland", legt Merlijn Schram uit in de film. Haar NIOO-collega  Jasper Wubs vult aan: "Op deze manier verdiepen we de kennis over het bodemleven, zodat we kunnen bijdragen aan een duurzame samenleving."

"Vroeger dachten we: we moeten de plant voeden, en nu is steeds meer het idee: we moeten de bodem voeden, en de bodem voedt de plant", vat moestuinder Marc van Will tot slot de boodschap van de film samen. "Dat wij als mensen gaan beseffen: we moeten de gemeenschap voeden, en de gemeenschap voedt ons."