De laatste weken is er veel aandacht voor de merel. Ook dit jaar worden er namelijk veel dode vogels gemeld, waarvan een groot deel waarschijnlijk is getroffen door het usutuvirus. Door meldingen uit het hele land zien we bovendien de grens van dode merels langzaam naar het westen opschuiven. Wat betekent dit voor de merel?

Kieviten die in het voorjaar pal naast elkaar broeden, kunnen wel een paar duizend kilometer uit elkaar overwinteren. Dit ontdekte een onderzoeker van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) samen met een Friese citizen scientist. Het maakt de kievitpopulatie flexibeler: dichtbij broedende vogels zijn eerder terug en kunnen dus eerder broeden. Desondanks gaan de aantallen kieviten overal schrikbarend achteruit.

Nachtelijk kunstlicht verstoort vleermuizen sterk, behalve als het rood is. Het verlies van leefgebied voor de zeldzamere, lichtschuwe soorten kan daardoor met deze lichtkleur waarschijnlijk verminderd of voorkomen worden. Dit volgt uit vijf jaar uniek onderzoek van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) en Wageningen University, dat vandaag verschijnt in de Proceedings of the Royal Society B.

Natuurherstel en natuurontwikkeling kosten veel tijd. Het duurt lang voordat de gewenste soorten opduiken. Experimenten laten zien dat bodemtransplantatie dit aanzienlijk kan versnellen: van een paar decennia naar een paar jaar. Deze kennis is nu beschikbaar voor de praktijk, op een overzichtssite van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW). Daarnaast promoveert deze woensdag een van de betrokken onderzoekers op dit uitstrooien of ‘transplanteren’ van dunne lagen bodem uit natuurlijk ‘donorgebied’.

Een scholeksternest verdwijnt bij een stormvloed in de golven. Australische zangvogels raken oververhit tijdens een hittegolf. En een groep Amerikaanse zwaluwen sterft massaal door onverwacht heftige nachtvorst in hun broedgebied. Het lijken losstaande kleine drama's, maar steeds meer komt de achterliggende langdurige impact van zulk extreem weer en klimaat aan het licht. In het speciale juninummer van Philosophical Transactions of the Royal Society B – deze week online – lanceren onderzoekers van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) een nieuw ‘extreem’ onderzoeksveld.

Het broedgebied van Arctische trekvogels zoals de brandgans verandert rap door versnelde opwarming rond de pool. Alleen als ze de klimaatverandering kunnen voorspellen, blijken ze die te kunnen bijbenen. Een team van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) onderzocht de toekomst van de brandgans en haar kuikens met computermodellen. Vandaag publiceert het tijdschrift Global Change Biology de resultaten online.

Als je klein bent, zeg je het met geuren. Voor het eerst blijken heel verschillende levensvormen als bacteriën en schimmels een echt gesprek te voeren via terpenen: een soort geurstoffen. Dat bewees een onderzoeksteam geleid door het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW). Maar het gaat waarschijnlijk veel verder: “We denken dat het leven op onze planeet het vaakst communiceert via terpenen.”

Exotische waterplanten blijken gemiddeld niet te verschillen van inheemse soorten als je naar hun functie in de natuur kijkt. Ze bieden geregeld zelfs meerwaarde. Dit betekent geen vrijbrief voor alle exoten. Wel maakt het effectiever beheer mogelijk gebaseerd op eigenschappen van een plant in plaats van herkomst. Op dit onderzoek promoveert Bart Grutters van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) op woensdag 5 april.

Sorghum staat wereldwijd op nummer 5 van de belangrijkste graangewassen, en met name dankzij Afrika. Helaas is de sorghum-oogst van veel boeren daar erg onzeker door het schadelijke onkruid Striga. Met 8 miljoen dollar subsidie van de Bill & Melinda Gates Foundation gaat een internationaal team nu onderzoeken hoe microscopisch klein bodemleven bescherming kan bieden. Het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) coördineert dit vijfjarige project.

De relaties in de bodem worden steeds sterker tijdens natuurherstel. Ook al zijn er op uit productie genomen landbouwgronden in het begin wel de grotere overkoepelende groepen bodemleven aanwezig, ze hebben dan nog maar weinig met elkaar. De relaties hebben ook letterlijk tijd nodig om te groeien, met een verbindende glansrol voor de schimmels. Een internationaal team onder leiding van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) toont voor het eerst het complete netwerk in de bodem. Deze woensdag staan de resultaten in Nature Communications.

23/12/2016

Aan het begin van 2017 kijkt het NIOO niet alleen terug op een drukke periode, maar ook op de 150ste verjaardag van de ecologie. Er is heel wat veranderd sinds de Duitse zoöloog Ernst Haeckel in 1866 de term voor het eerst introduceerde..