Een keer per jaar staan we als samenleving stil bij de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en oorlogssituaties en vredesmissies nadien. Vanavond om 20:00 uur houden we een minuut stilte om diegenen die gevallen zijn te herdenken. Dokter Ecologie kreeg de vraag of het wel nut heeft om bij het verleden stil te staan. Heeft wat in het verleden gebeurd is relevantie voor hoe we nu leven?

Er zijn talrijke voorbeelden van effecten van het verleden (‘legacy effects’ in het Engels) in de natuur. Misschien is het je wel eens opgevallen dat er in een dennenbos niet veel soorten op de grond groeien. Naast dat er relatief weinig licht door de bomen de bosbodem bereikt, ligt die ook helemaal bezaaid met dennennaalden. De afbraak van deze naalden maakt de bosbodem erg zuur, en dat zijn voor veel plantensoorten niet de ideale omstandigheden om te groeien. Behalve dan de naaldboom zelf: die kan prima omgaan met een zuurdere bodem en heeft dus niet zoveel last van zijn eigen voorvaderen. Door het andere soorten moeilijk te maken heeft zo’n naaldboom dus een positief effect op zijn eigen volgende generatie.

Een ander voorbeeld van een legacy effect is te vinden bij de in Noord-Amerika invasieve plant heksenmelk (Euphorbia esula). Deze plantensoort kan de microbiële samenstelling van de bodem zo veranderen, dat de oorspronkelijke vegetatie ook na het weghalen van heksenmelk slechter op die grond kan groeien. Dit kan natuurlijk grote gevolgen voor de dominantie van heksenmelk en daarmee zijn invasieve succes. Want, als hij er eenmaal is geweest, wordt het lastiger voor de oorspronkelijke vegetatie om zich te herstellen. 

Sommige dieren maken ook dankbaar gebruik van het verleden. Zo is er de ringslang, die ’s winters in winterrust gaat. Hierbij zoeken zij graag oude, verlaten konijnenholen op. Op deze manier kan de (vroegere) populatie konijnen indirect invloed hebben op de overwinteringskans van de ringslang. Want, als de slangen geen kant en klare holen kunnen vinden, zullen ze deze zelf moeten maken. En dat kost natuurlijk weer energie, die ze hard nodig hebben bij het overwinteren zelf.  

In de natuur laat het verleden dus voornamelijk fysieke sporen achter en deze hebben positieve of negatieve gevolgen voor het hedendaagse leven. Na zoveel jaren na de oorlog zijn bij ons veel van de fysieke sporen verdwenen, maar de mentale sporen zijn nog altijd aanwezig. We leren nog steeds van het verleden. Deze sporen doen ons beseffen in hoeveel vrijheid we nu leven en hoe graag we deze willen behouden. Maar mentale sporen blijven alleen bestaan als we zo nu en dan stil staan bij het verleden.