Overslaan en naar de inhoud gaan
  • Nederlands
  • English

Internet search

Menu
  • Over NIOO
    • Over ons
    • Het gebouw
    • Geschiedenis
  • Actueel
    • Nieuws
    • Persberichten
    • Agenda
  • Onderzoek
    • Onderzoeksthema's
    • Publicaties
    • Datasets
    • Faciliteiten
  • Afdelingen
    • Aquatische ecologie
    • Dierecologie
    • Microbiële ecologie
    • Terrestrische ecologie
    • Overige
  • Maatschappij
    • Ecologie en maatschappij
    • Citizen Science
    • Educatieve info
    • Inspiratielezing
  • Werken & leren
    • Vacatures
  • Contact
    • Adres en route
    • Medewerkers

Bacterie

Bodembewoner van de maand november

OFFICIËLE NAAM: Bacterium 

ROEPNAAM: Bacterie

ADRES: De bacterie kan bijna overal leven waar (soms) water voorkomt, zelfs in heetwaterbronnen en in de diepe zuurstofloze ondergrond. Ook in wolken leven bacteriën!

SIGNALEMENT: De bacterie is alleen met een microscoop zichtbaar. Tenzij ze met z'n allen in een kolonie samenklonteren: dan zijn ze ook met het blote oog te zien. De bacterie is een eencellige zonder celkern. Het DNA zweeft rond. (Om precies te zijn: het zweeft rond in het cytoplasma en bestaat uit één ringvormig chromosoom met een of meer plasmiden.) De 'celwand' vormt de barrière tussen binnen en buiten. Sommige soorten hebben zogenaamde flagellen die als een soort staartje kunnen zorgen voor de voortbeweging. De bacterie is te herkennen aan zijn snelle vermeerdering. 

LEEFTIJD: De oudste levende bacterie ooit gevonden was een half miljoen jaar oud. Deze bacteriën zaten in permafrost-afzettingen in Canada, Siberië en Antarctica. Onderzoekers gebruiken deze vondst om veroudering beter te begrijpen. 

BEVOLKINGSDICHTHEID: Vele en vele miljarden in een handje grond. Eén theelepel bevat al ongeveer evenveel bacteriën als mensen op aarde! In close-up lijkt de bodem echter een dorre woestijn. Slechts één procent van het oppervlak van al die korrels zand enzov is bezet door micro-organismen: vrijwel leeg!

FAMILIE: De bacterie is in te delen in een apart rijk: het rijk van de bacteriën. (Klinkt logisch...) Het is dus geen plant, dier of schimmel. Op dit moment zijn er ongeveer 10.000 soorten bacteriën beschreven. Waarschijnlijk maar een fractie van alle soorten die op aarde voorkomen.

ETEN: De bacterie is grofweg in te delen in twee typen: de heterotrofe bacterie eet organische voedingsstoffen uit dood materiaal of uit een levend wezen. Een deel daarvan parasiteert en veroorzaakt ziektes. De autotrofe bacterie kan zelf organische stoffen produceren: hij haalt zijn energie bijvoorbeeld uit zonlicht. 

 

IN HET NIEUWS: Een Britse studie heeft voorspeld dat er vanaf het jaar 2050 wereldwijd jaarlijks tien miljoen mensen zullen overlijden aan infecties die worden veroorzaakt door resistente bacteriën, bijvoorbeeld malaria, tuberculose en E. coli. De zoektocht naar nieuwe antibiotica die geen resistente bacteriën veroorzaken gaat langzaam, maar onderzoekers hebben nu een nieuwe methode gevonden. Deze methode moet ervoor zorgen dat alle tot nu toe onbekende en niet-kweekbare bacteriën kunnen worden onderzocht. Met behulp van deze techniek is een antibioticum gevonden dat ongevoelig is voor resistentie. Ook bij het NIOO vinden we nieuwe antibiotica met slimmere. ecologische technieken. De strijd is nog niet verloren!

 

WETENSCHAP: Antonie van Leeuwenhoek is de ontdekker van de micro-organismen zoals bacteriën. Hij maakte ze zichtbaar met een zelfgebouwde microscoop. Zo was hij de eerste die levende ‘diertjes’ in regenwater ontdekte. 

  • Terug naar de hoofdpagina
  • Column november: Wietse de Boer

Even spitten...

► Blauwalg?

Veel mensen denken dat blauwalgen, zoals de naam doet vermoeden, algen zijn. Niets is minder waar: het zijn bacteriën. Deze bacterie is zo bekend, omdat hij in zwemplassen kan zorgen voor een zwemverbod. Sommige soorten zijn namelijk giftig, zodat mensen (en dieren) ziek kunnen worden als zij het binnenkrijgen. 

► Volle darmen

Bacteriën zien wij vaak als iets negatiefs. Sommige soorten kunnen ons namelijk ziek maken. Maar de meeste bacteriën zijn juist heel nuttig. Zo zit ons maag-darmstelsel vol met bacteriën waar wij niet zonder kunnen. Ze helpen ons met de afbraak van ons eten, zodat de nuttige voedingsstoffen voor ons vrijkomen. Als zij wegvallen, krijgen we juist problemen...

► Alleen als het moet: antibiotica

Bacteriën voeren een ondergrondse strijd, en zetten antibiotica in als chemische wapens. Maar dit doen zij alleen als ze een tegenstander in het vizier hebben. Bij de zoektocht naar antibiotica worden deze bacteriën dus vaak over het hoofd gezien. Ecologie en de ecosystemen onder de grond vormen zo de basis voor de ontdekking van nieuwe antibiotica. Hard nodig!

► Innige samenwerking

Onderzoekers denken dat onderdelen IN cellen, zoals bladgroenkorrels bij planten en mitochondriën ook bij ons, oorspronkelijk zelfstandig levende bacteriën zijn geweest. Meer dan 3 miljard jaar geleden leefden er op aarde namelijk alleen eencelligen: de eukaryoten. Later ontstonden de meercelligen of prokaryoten. Ze denken dat een symbiose - een goede samenwerking - tussen verschillende eencelligen is uitgegroeid tot samenwerking binnen in een van de mini-organismen.

► Spore

In de bacterie zit vaak een spore, die een kopie van het DNA bevat. Als de bacterie uitdroogt blijft de spore over. Deze kan extreme omstandigheden (bijvoorbeeld temperaturen van meer dan 100 graden) overleven. Zodra de omstandigheden weer gunstig worden, neemt de spore water op en vormt 'een nieuwe bacterie'.

► Spontaan ontstaan

In de Middeleeuwen geloofde men dat levende wezens uit dood materiaal konden ontstaan. Bijvoorbeeld vliegen uit rottend vlees, vissen uit modder enzovoort. In de 17e eeuw ging men twijfelen aan deze zogenaamde ‘spontane generatie’. Alleen bacteriën bleven een twijfelgeval. Spallanzani vond dat de bacteriën uit de lucht kwamen, door experimenten met half afgesloten en helemaal afgesloten glazen potten. 

► Bodemvoedselweb

Bekijk hier de plaats van de bacterie in het bodemvoedselweb.

► Dieper graven

Lees de bacterie-column van Wietse de Boer hier!

  • KNAW
  • intranet
  • privacy statement
  • login

NIOO KNAW