Warme start in koolmeesnestkast Beleef de Lente

Hebben ook de koolmezen het voorjaar in hun kop? Het jaarlijkse Beleef de Lente webcamproject is nog maar net van start, en nu al heeft de koolmeesnestkast een bewoner. Te vroeg om een nest te bouwen of te broeden, dus hoe zit dat? En wat kunnen we dit jaar verder verwachten van de mezen én de bloggers van Beleef de Lente?

De timing van Beleef de Lente lijkt in elk geval perfect. Toen de koolmeeswebcam 'live' ging, was het net lekker warm en zonnig. Echt lenteweer. Maar 's nachts is het nog wel koud, en juist daardoor is de nestkast populair bij mezen die een tijdelijk onderkomen zoeken. Binnen slapen ze immers beschermd tegen weer en wind.

"Ons slapende meesje is nauwelijks herkenbaar als vogel, zo pluizig is hij!" schrijft Bernice Goffin (WUR) vertederd. Zij is één van de vier bloggers die bijhouden wat er in de nestkast gebeurt. En dankzij een bezoekje van een rivaal was het al gelijk spannend. "Door zijn staart te spreiden maakt onze slaper zich groot en hij valt een paar keer fel uit. Met succes!"

Volgens Bernice Sepers (NIOO) is er een kans dat het 'pluizenbolletje' de hele winter in de kast heeft geslapen. "Zolang een koolmees niet verstoord wordt zal hij deze nestkast blijven gebruiken", schrijft ze in haar eerste blog. Over het slaapgedrag van mezen die geen nestkast vinden is minder bekend. "Vermoedelijk doen ze dit in natuurlijke holtes."

Spannend voorjaar

Maar liefst twee van de bloggers van 'team koolmees' komen van het NIOO. Dat is niet zo vreemd, want het NIOO houdt al meer dan 60 jaar een soort burgerlijke stand bij voor koolmezen. Het koolmezenonderzoek van het instituut is inmiddels zelfs de langstlopende populatiestudie aan gewervelde dieren ter wereld.

Naast Sepers, die bij het NIOO onderzoek doet aan de 'persoonlijkheden' van koolmezen, is ook Peter de Vries van de partij: fanatiek vogelaar en NIOO-koolmeesblogger van het eerste uur. Vorig jaar was De Vries er ook bij, maar toen bleef het pijnlijk stil. "Vorig jaar was het voor de koolmees in Beleef de Lente een triest jaar", verzucht hij.

"Ik geloof dat er twee of drie keer eentje kort bij de kast is geweest, dat was het dan wel. En wat valt er te schrijven als er niets te zien is? Maar dit jaar is het gelukkig anders." Hij verwacht dat het een goed en heel erg spannend voorjaar gaat worden. "De voortekenen wijzen daar toch wel een beetje op."

Opgezweepte hormonen

Wat is er dan wél te merken van het mooie lenteweer van afgelopen week? "Heel veel activiteit in het bos, veel zingende koolmezen en pimpelmezen." En dat de hormonen door het weer worden opgezweept, is ook te zien in de eigen NIOO-nestkasten. In twee kasten in het gebied bij Oosterhout zijn al plukjes mos aangetroffen: ongekend vroeg.

"Maar als het straks weer kouder zou worden kakt die activiteit snel weer in hoor", waarschuwt De Vries. De grote vraag is elk jaar weer of het voorjaar vroeg of juist laat begint. Voor de koolmezen is het van levensbelang dat er rupsen zijn om hun jongen mee te voeden. Begint het voorjaar erg vroeg, dan lopen ze de cruciale 'rupsenpiek' mis.

Maar een erg laat voorjaar, zoals in 2017, kan ook een probleem zijn. Want dat vergt veel van hun timing, zegt De Vries. Wat het dit jaar wordt is voorlopig nog afwachten: een paar dagen mooi weer zeggen daarover feitelijk niets. "Het is immers pas halverwege februari."

Veelbelovende voortekenen

Toch ligt het in de verwachting dat 2019 niet zo snel een rampjaar zal worden voor de koolmees. Behalve misschien als het nu alsnog lang zou gaan sneeuwen of toch weer ijskoud zou worden. Want afgezien van de pijnlijke stilte in de Beleef de Lente nestkast, was het vorige broedseizoen niet slecht. En ook in 2017 ging het relatief goed.

Dat zie je nu terug in het aantal koolmezen dat gebruik maakt van de NIOO-nestkasten op de Hoge Veluwe: bij inspecties zo'n kwart meer dan vorige winter, schatten De Vries en zijn NIOO-collega Louis Vernooij. "Je weet het: je kunt nooit te veel koolmezen hebben", vat De Vries het nog eens bondig samen. "Laat dus maar komen dat voorjaar!"

(Leadfoto: Paul van de Velde/Flickr)

• Alle blogs over de koolmees op de 'Beleef de Lente' website van Vogelbescherming Nederland