Dr. Duck revisited: lot eendenkuikens dit voorjaar ook te appen

Het (paas)eieren-seizoen is geopend! En dat geldt ook voor eenden. Onderzoeker Erik Kleyheeg – beter bekend als Dr. Duck – start met het derde seizoen van het eendenkuikenproject. Dit is citizen science waarbij waarnemers in het hele land kuikens tellen en volgen om te achterhalen waarom de wilde eend in ons land achteruit gaat. Voor het eerst kan iedereen dat doen via de KuikenTeller-app.

Mag je nu wel of niet de eendjes voeren? De meningen daarover lopen nogal uiteen, en het NIOO zoekt inmiddels uit wat het effect op de waterkwaliteit nu werkelijk is. Een heel andere vraag is: kúnnen we straks nog wel eendjes voeren? De laatste decennia is de populatie van de wilde eend – een van de bekendste vogels van Nederland – namelijk fors achteruit gegaan. Niet zo hard dat de soort binnenkort helemaal verdwenen is, maar wel zorgwekkend.

“Een mogelijke oorzaak van de achteruitgang is dat er te weinig kuikens groot worden,” legt Erik Kleyheeg uit. Om erachter te komen hoeveel eendenkuikens hun eerste weken overleven, is twee jaar geleden een onderzoek gestart waar iedereen bij kan helpen. “Er zijn namelijk nog nauwelijks gegevens voorhanden van de overleving van deze kuikens. Ook dit jaar kun je weer deelnemen. Heel graag zelfs!”

Eendenonderzoeker Erik Kleyheeg leidt het eendenkuikenproject: het is zijn initiatief om samen uit te zoeken hoe het zit. Het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) en Sovon Vogelonderzoek Nederland ondersteunen het. Kleyheeg is voor zijn werk inmiddels uitgevlogen naar Zuid-Duitsland, maar hij werkte bij de start van het project nog bij het NIOO. Daar lopen allerlei citizen science-projecten: van het vogels ringen bij het Vogeltrekstation tot je eigen achtertuin bemonsteren tijdens de Bodemdierendagen, en van het al aangehaalde eendjes voeren tot duiken in diepe plassen. Een hele ‘familie’ dus van belangrijk burgeronderzoek.

Dertig procent minder

Sinds 1990 is het aantal wilde eenden dat in Nederland broedt met ongeveer 30% afgenomen. Dat valt af te lezen uit de jaarlijkse vogeltellingen. Bovendien is die afname de laatste jaren aan het versnellen. Hoe kan het dat zo’n algemene soort, die zich goed aan de mens kan aanpassen, zo in aantal afneemt in Nederland? Het is een vraag die menig vogelliefhebber bezighoudt. De jachtintensiteit is niet groter geworden en met de overleving van volwassen vogels lijkt niets mis te zijn. Sovon en NIOO deden daar eerder al onderzoek naar.

Zou het kunnen dat er een probleem optreedt in de kuikenfase? Dat zou goed kunnen. “Er is een groot aantal roofdieren dat graag eendenkuiken op het menu heeft,” volgens Kleyheeg. “Ook worden de slootkanten steeds ‘netter’, waardoor er geen beschutting is voor de kuikens. En bovendien zijn er steeds minder insecten, het belangrijkste voedsel voor jonge eendenkuikens. Daardoor is het voedselaanbod mogelijk ontoereikend.” Om daar beter inzicht in te krijgen hebben we dus meer gegevens over de overleving van eendenkuikens nodig.

Eerste resultaten

Hoeveel eendenkuikens worden er jaarlijks eigenlijk groot? En is dat voldoende om de eendenpopulatie op peil te houden? Twee jaar geleden is dit citizen science-onderzoeksproject gestart. “We vragen mensen om waarnemingen van eendenkuikens online te melden, met aantal en leeftijd van de kuikens.” De afgelopen twee jaar bleek dit een groot succes en kwamen er een paar duizend waarnemingen binnen. Alleen al in 2017 waren dat er bijna 5000, met in totaal meer dan 24.000 eendenkuikens uit het hele land.

“De eerste analyses wijzen er inderdaad op dat er te weinig kuikens groot worden voor een stabiele populatie,” vertelt Kleyheeg. “Om trends in de kuikenoverleving te kunnen bepalen, gaan we nog een aantal jaar door. Naar verwachting zijn er eind maart al de nodige eendengezinnen te signaleren, dus iedereen kan nu weer een bijdrage leveren aan het onderzoek.”

KuikenTeller

Je kuikenwaarnemingen van de wilde eend kun je melden via het webformulier op www.erikkleyheeg.nl/eendenkuikens of via www.waarneming.nl. En meepraten en -denken kan ook via de speciale Facebook-groep. Daarnaast is er sinds dit voorjaar de KuikenTeller: een speciale app voor op je smartphone, zodat je waarnemingen ook direct in het veld kunt invoeren. Deze app is vanaf nu gratis te downloaden via Google Play en App Store.

“Vervolgwaarnemingen zijn nog waardevoller,” benadrukt Kleyheeg. “Omdat je dan zeker weet hoeveel kuikens van één nest overleven en hoeveel er gesneuveld zijn.” Word dus liefst ‘chronisch’ kuikenteller en help zo ontdekken waarom de wilde eend achteruit gaat. Dr. Duck gaat in ieder geval alvast op zoek naar uitkomende paaseieren.

Foto’s: Erik Kleyheeg